Newton buluşları nelerdir?
Newton'un Dünyayı Değiştiren Fikirleri
Isaac Newton, adını duyduğumuzda aklımıza ilk gelen isimlerden biri, değil mi? Ama durup düşündüğümüzde, bu adam aslında ne yaptı da bu kadar önemli oldu? Deneyimlerime göre, onu bu kadar özel yapan şey, sadece birkaç parlak fikir değil, bu fikirlerin evreni anlama biçimimizi kökten değiştirmesi. Gelin, onun en çarpıcı buluşlarına daha yakından bakalım.
- Evrensel Kütle Çekim Yasası: Elma Düşer, Dünya Döner
Şu meşhur elma hikayesini bilirsin. Aslında Newton'un dehası, elmanın neden yere düştüğünü anlaması ve sonra bu basit olayın, Ay'ın Dünya etrafında dönmesinden gezegenlerin Güneş etrafında dönmesine kadar her şeyi kapsadığını fark etmesiydi. Deneyimlerime göre, bu inanılmaz bir genelleme. Kütleçekim yasası, iki kütle arasındaki çekim kuvvetinin, kütlelerinin çarpımıyla doğru, aralarındaki mesafenin karesiyle ters orantılı olduğunu söyler. Yani,
F = G (m1 m2) / r²
formülüyle ifade edilir.Buradaki 'G', evrensel çekim sabiti ve değeri yaklaşık olarak
6.674 × 10⁻¹¹ N(m/kg)²
'dir. Bu, sadece Dünya'daki olayları değil, evrendeki her şeyi birbirine bağlayan bir kanun. Bu yasa sayesinde, bir gök cisminin diğerine uyguladığı kuvveti hesaplayabilir, yörüngeleri tahmin edebiliriz. Mesela, Ay'ın Dünya'ya uyguladığı çekim kuvveti sayesinde gelgitler oluşur. Bu, günlük hayatımızda bile etkisini gördüğümüz bir durum.Senin için pratik bir öneri: Bir dahaki sefere gökyüzünde Ay'ı gördüğünde, onun sadece oracıkta durmadığını, Dünya'nın kütleçekiminin onu orada tuttuğunu ve aynı zamanda Dünya'yı da hafifçe etkilediğini düşün. Bu, evrenle olan bağını daha derinden hissetmeni sağlayabilir.- Hareket Yasaları: Neden Durduğumuz Yerde Dururuz?
Newton'un hareket yasaları da en az kütleçekim yasası kadar temel. Bunlar, nesnelerin nasıl hareket ettiğini ve bu hareketin nasıl değiştiğini açıklar.
*
Birinci Hareket Yasası (Eylemsizlik Prensibi): Bir cisim, üzerine bir dış kuvvet etki etmediği sürece, duruyorsa durmaya, hareket ediyorsa sabit hızla hareket etmeye devam eder.
Deneyimlerime göre, bunu en iyi anladığımız yer spor salonlarıdır. Ağırlığı kaldırırken veya bir topu iterken, o cisimlerin hareketini değiştirmek için enerji harcarsın. Durdurmak veya yönünü değiştirmek için de aynı şekilde kuvvet uygulamalısın.
*
İkinci Hareket Yasası: Bir cisme etki eden net kuvvet, cismin kütlesi ile o cismin ivmesinin çarpımına eşittir.
F = m * a
formülü işte bu yasadan gelir. Bir cismi ne kadar hızlı ivmelendirmek istediğin (a) ve cismin ne kadar ağır olduğu (m), ne kadar kuvvet (F) uygulaman gerektiğini belirler. Daha ağır bir arabayı itmek, daha hafif bir bisikleti itmekten daha zordur, değil mi? Bu, bu yasanın somut bir göstergesidir.*
Üçüncü Hareket Yasası (Etki-Tepki Prensibi): Her etkiye karşılık, eşit büyüklükte ve zıt yönde bir tepki vardır.
Roketlerin uzaya fırlatılmasını düşün. Roket, egzoz gazlarını aşağı doğru büyük bir kuvvetle püskürtür. Bu gazlar da roketi yukarı doğru eşit ve zıt bir kuvvetle iter. Yürürken de ayaklarımızla yeri geriye doğru iteriz ve yer de bizi ileri doğru iter.
Senin için pratik bir öneri: Günlük hayatta karşılaştığın her hareketli nesneyi gözlemle. Bir kapıyı açarken uyguladığın kuvvet, bir arabayı iterken hissettiğin zorluk, hatta bir topu fırlatırkenki hissin bile bu yasaların birer ürünü. Bu yasaları anlamak, hareketin temel mantığını kavramanı sağlar.- Optik Bilimi: Işığın Gizemini Çözmek
Newton'un sadece hareket ve kütleçekimle sınırlı kalmadığını, optik alanında da çığır açtığını biliyor muydun? Deneyimlerime göre, çoğu insan onun sadece fizikçi olduğunu sanır ama optikle ilgili çalışmaları da en az diğerleri kadar önemlidir.
Newton, bir prizmanın beyaz ışığı farklı renklere ayırabileceğini gösterdi. Bu, beyaz ışığın aslında tüm renklerin bir karışımı olduğunu ortaya koydu. Hatta bu renklerin tekrar birleştirildiğinde tekrar beyaz ışık oluşturduğunu da kanıtladı. Bu, ışığın doğası hakkında o zamana kadar bilinen her şeyi değiştirdi.
Deneylerime göre, bu buluşu onun özellikle teleskoplar üzerinde çalışırken ne kadar titiz olduğunu da gösterir. O dönemdeki teleskopların mercekleri, farklı renkleri farklı oranlarda kırdığı için renk sapmaları oluşuyordu. Newton, bu sorunu çözmek için kendi yansıtan (reflektör) teleskobunu tasarladı. Bu teleskoplar, mercek yerine aynalar kullandığı için renk sapmalarını ortadan kaldırıyordu.
Senin için pratik bir öneri: Güneşli bir gün, bir bardak suyun yanına bir kağıt koy ve suyu bir mercek gibi kullanarak ışığı kağıda odaklamayı dene. Ya da bir CD'nin yüzeyindeki renklenmeleri incele. Bunlar, ışığın kırılması ve yansımasıyla ilgili Newton'un çalışmalarının basit ama etkili örnekleridir.Newton'un bu buluşları, sadece bilim dünyasını değil, bizim evreni algılama biçimimizi de sonsuza dek değiştirdi. Onun çalışmaları, modern bilimin temelini oluşturuyor ve hala pek çok alanda ilham kaynağı olmaya devam ediyor.