Güneş dünyaya yazın mı daha yakın kışın mı?

Güneş'e Yakınlık: Yaz mı Kış mı?

Öyle bir soru geliyor ki aklımıza, hepimiz bir noktada merak etmişizdir: "Acaba Güneş bize yazın mı daha yakın, kışın mı?" Hani böyle bazen güneşin altında yanıp kavrulurken, bazen de buz gibi havada titrerken içimizden geçer bu soru. Deneyimlerime göre, bu sorunun cevabı pek çoğumuzun sandığı gibi değil.

Aslında, Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığı yıl boyunca değişiyor, ama bu değişimin mevsimleri belirleyen ana faktör olmadığını bilmelisin. Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesi tam bir daire değil, hafifçe eliptik bir çizgi halinde. Bu da demek oluyor ki, yılın belirli zamanlarında Güneş'e biraz daha yaklaşıyor, bazı zamanlarda ise biraz daha uzaklaşıyoruz.

Dünya'nın Yörüngesi ve Uzaklık Değişimleri

Şöyle düşünelim: Dünya, Güneş etrafındaki tam turunu yaklaşık 365.25 günde tamamlıyor. Bu yörünge üzerinde, Dünya Güneş'e en yakın olduğu zaman Ocak ayının başlarıdır. Bu duruma günberi (perihelion) diyoruz. En uzak olduğu zaman ise Temmuz ayının başlarıdır ve buna da günöte (aphelion) denir.

Peki, bu ne anlama geliyor? Ocak ayında, yani Kuzey Yarımküre için kış mevsiminin yaşandığı dönemde, Dünya Güneş'e yaklaşık olarak 147.1 milyon kilometre mesafede bulunuyor. Temmuz ayında, yani Kuzey Yarımküre için yaz mevsiminin yaşandığı dönemde ise bu mesafe yaklaşık 152.1 milyon kilometreye çıkıyor. Yani, Dünya yazın Güneş'e aslında daha uzaktayken, kışın ise daha yakınken yaşıyor olabiliriz. Bu fark, yaklaşık 5 milyon kilometre civarında.

Mevsimlerin Gerçek Sebebi: Eksen Eğikliği

"Ama nasıl olur?" diye sorabilirsin. Çünkü asıl mesele bu uzaklık farkı değil, Dünya'nın eksen eğikliği. Dünya'nın kendi etrafındaki dönüş ekseni, yörünge düzlemine göre yaklaşık 23.5 derecelik bir açıyla eğiktir. Bu eğiklik, yıl boyunca farklı yarım kürelerin Güneş'e daha dik veya daha eğik açıyla ışık almasına neden olur.

* Eğer sen Kuzey Yarımküre'de yaşıyorsan, yaz aylarında (Haziran, Temmuz, Ağustos) Dünya'nın bu eğikliği sayesinde Güneş ışınlarını daha dik açıyla alırsın. Güneş ışınları daha az bir alana yoğunlaşır, bu da daha fazla ısınma demektir. Aynı zamanda günler daha uzundur.

* Kış aylarında (Aralık, Ocak, Şubat) ise aynı yarım küre Güneş ışınlarını daha eğik açıyla alır. Işınlar daha geniş bir alana yayıldığı için birim alana düşen enerji azalır ve hava soğur. Günler ise daha kısadır.

Bu durum, Güney Yarımküre için tam tersi işler. Onlar yaz yaşarken biz kış yaşarız, çünkü eksen eğikliği nedeniyle Güneş'e o zaman daha dik açıyla kalan yarım küre onlardır.

Uzaklık Neden Mevsimleri Etkilemiyor?

Bu mesafe farkının mevsimleri belirlememesinin temel nedeni, Güneş'in bize olan uzaklığının, ışınların geliş açısının etkisine göre çok daha az olmasıdır. Evet, Ocak ayında Güneş'e biraz daha yakınız ama ışınlar eğik geldiği için yeterince ısınamıyoruz. Temmuz ayında biraz daha uzağız ama ışınlar dik geldiği için fazlasıyla ısınıyoruz. Bu durum, bazı bilim insanları tarafından şöyle açıklanır: Güneş'e olan uzaklıktaki %3'lük bir azalma (Ocak ayındaki durum), ışınların geliş açısındaki %7'lik bir artışın (Yaz aylarındaki durum) etkisini dengeleyemez.

Pratik İpuçları ve Bilgiler

* Kışın Güneş Kremi Kullanmayı Unutma: Kışın hava soğuk olsa bile, özellikle yüksek yerlerde veya karla kaplı alanlarda Güneş'in UV ışınları hala zararlı olabilir. Eksen eğikliği nedeniyle ışınlar daha eğik gelse de, uzun süre dışarıda kalacaksan güneş kremi sürmek iyi bir fikirdir.

* Yazın Serin Kalmak İçin: Yazın Güneş'e daha uzakta olmamızın bir dezavantajı yok, tam tersine. Işınların dik gelişiyle daha çok ısınıyoruz. Bu dönemde bol su içmek, gölgede kalmak ve açık renkli, bol kıyafetler tercih etmek sana yardımcı olacaktır.

* Seyahat Planlarken: Eğer gezegenimizin farklı yerlerini ziyaret etmeyi seviyorsan, bu bilgiyi seyahat planlarında kullanabilirsin. Örneğin, Güney Yarımküre'de Aralık ayında yaz mevsimi yaşanırken, Kuzey Yarımküre'de kıştır.

Yani özetle, Güneş'e olan uzaklığımız yıl içinde değişse de, asıl belirleyici olan Dünya'nın eksen eğikliği sayesinde Güneş ışınlarını hangi açıyla aldığımızdır. Bu yüzden, hissedilen sıcaklıklar ve aydınlanma süreleri, sadece Güneş'e ne kadar yakın olduğumuzla değil, aynı zamanda eksen eğikliğinin yarattığı etkilerle de şekillenir.