Zekat vermek için gereken şartlar nelerdir?
Zekat Vermek İçin Gereken Şartlar Nelerdir?
Zekat, İslam'ın beş temel şartından biri ve malî bir ibadettir. Bu ibadeti hakkıyla yerine getirebilmek için bazı temel kriterlere sahip olmak gerekir. Gelin, zekat vermenin olmazsa olmaz şartlarını, deneyimlerime göre biraz daha yakından inceleyelim.
- Müslüman Olmak
Bu ilk şart ilk başta çok bariz gelebilir ama önemli bir nokta. Zekat, Müslümanlara farz kılınmış bir ibadettir. Dolayısıyla, zekat mükellefiyeti için öncelikle kişinin Müslüman olması esastır. Gayrimüslimlerin zekat vermesi gerekmez, ancak gönüllü olarak sadaka verebilirler.
- Akıl Sağlığı ve Ergenlik
Zekat verebilmek için kişinin akıl sağlığının yerinde olması ve ergenlik çağına ulaşmış olması gerekir. Akıl hastaları ve henüz ergenlik çağına girmemiş çocuklar zekat mükellefi değildir. Ancak, bu kişilerin malları velileri veya vasileri tarafından yönetiliyorsa, velileri/vasileri onların adına zekat verebilirler. Bu, onların malını bereketlendirmesi ve toplumsal sorumluluğu yerine getirmesi açısından önemlidir.
- Mülkiyet ve Nisap Miktarı
Zekatın en önemli şartlarından biri de kişinin elinde bulundurduğu malın belirli bir miktara ulaşmış olmasıdır. Buna nisap denir. Nisap miktarı, her mal türü için farklılık gösterir. Örneğin, altın için 80.18 gram, gümüş için 561.2 gram, koyun ve keçi için 40 adet, sığır için 30 adet gibi belirli ölçüler vardır. Bu miktarın altında kalan mallar için zekat gerekmez.
Deneyimlerime göre, bu konuda en çok kafa karışıklığı yaşayanlar altın ve gümüş sahipleri oluyor. Güncel altın ve gümüş kurunu takip ederek, elinizdeki miktarın nisap sınırını aşıp aşmadığını kolayca hesaplayabilirsiniz. Örneğin, elinizde 100 gram altın varsa ve altın gram fiyatı 2500 TL ise, toplam malınız 250.000 TL eder. Eğer nisap miktarı 80.18 gram altının TL karşılığını aşıyorsa, zekat vermeniz gerekir.
Ayrıca, sadece tek bir mal türünde değil, farklı mal türlerinin toplam değerinin de nisap miktarına ulaşması halinde zekat verilebileceği görüşü de yaygındır. Ancak bu konuda farklı içtihatlar olduğu için, emin olamadığınız durumlarda bir ilim insanına danışmak en doğrusudur.
- Bir Yıl Geçmesi (Havalan Miktarı)
Nisap miktarına ulaşan malın üzerinden bir kameri yılın geçmiş olması da zekatın farz olması için gereken şartlardandır. Buna havalan denir. Yani, elinize bir mal geçti ve bu mal nisap miktarına ulaştıysa, üzerinden tam bir yıl geçmeden zekatını vermeniz gerekmez. Bir yıl dolduğunda, o malın zekatını hesaplayıp vermeniz gerekir.
Pratik bir öneri: Zekat hesaplarınızı kolaylaştırmak için takviminizde bir tarih belirleyebilirsiniz. Örneğin, her Ramazan ayının ilk günü zekat hesaplarınızı yapıp verebilirsiniz. Bu, hem unutmanızı engeller hem de düzenli bir alışkanlık kazanmanıza yardımcı olur.
- Borçtan ve İhtiyaç Fazlalığından Arınmış Olmak
Zekat verilecek malın, kişinin kendi temel ihtiyaçlarından ve ödemesi gereken borçlarından arta kalmış olması gerekir. Eğer kişinin ödemesi gereken borcu, elindeki malın tamamından fazlaysa, o maldan zekat vermesi gerekmez. Aynı şekilde, kişinin barınma, yeme-içme gibi temel ihtiyaçları için ayırdığı mallardan da zekat alması gerekmez.
Deneyimlerime göre, bu madde özellikle ev, araba gibi temel ihtiyaç olarak görülen malların zekatı konusunda kafa karışıklığına yol açabiliyor. Eğer sahip olduğunuz ev, sizin ve ailenizin yaşaması için gerekli ise ve satılması durumda sizi zor durumda bırakacaksa, o evden zekat vermeniz gerekmez. Ancak yatırım amaçlı alınan evler veya ikinci, üçüncü evler nisap miktarına ulaşıyorsa ve üzerinden bir yıl geçmişse, onların değerinden zekat verilmesi gerekir.
Özetle, zekat vermek hem malı bereketlendiren hem de toplumsal dayanışmayı güçlendiren önemli bir ibadettir. Bu şartları doğru bir şekilde öğrenip uygulamak, hem ibadetimizi hakkıyla yerine getirmemizi sağlar hem de hem dünyamızı hem de ahiretimizi güzelleştirir.