🗞️ Manisa Haber

Sürgülü hesap cetveli kim buldu?

12 Haziran 2025 Manisa Haber

Sürgülü Hesap Cetveli: Kim Buldu ve Neden Önemliydi?

Sürgülü hesap cetveli, yani **logaritmik cetvel**, 17. yüzyılın başlarında bilim ve mühendislik dünyasında devrim yaratan bir araçtı. Peki, bu harika icadı tam olarak kimin bulduğunu biliyor musun? Tek bir mucitten bahsetmek biraz yanıltıcı olabilir, çünkü bu alet, bir dizi bilim insanının fikir ve çalışmalarının birleşimiyle ortaya çıktı.

Logaritmanın Babası ve Cetvelin İlk Adımları: John Napier ve Edmund Gunter

Sürgülü hesap cetvelinin temelini atan kişi, 1614 yılında **logaritmayı icat eden İskoç matematikçi John Napier**'dir. Napier, büyük sayıları çarpma ve bölme gibi karmaşık işlemleri toplama ve çıkarmaya indirgeyerek inanılmaz bir basitleştirme sağladı. Onun logaritma tabloları, o dönemki bilim insanları ve mühendisler için adeta bir can simidiydi. Ancak sürgülü hesap cetvelini fiziksel bir alet haline getiren ilk kişi Napier değildi. Onun çalışmalarından esinlenen ve 1620'de logaritmik ölçekleri bir cetvel üzerine yerleştiren kişi, İngiliz matematikçi **Edmund Gunter**'dı. Gunter, kendi adıyla anılan **"Gunter's Scale"** adını verdiği bu cetvelde, logaritmik değerleri işaretleyerek çarpmayı ve bölmeyi pergel yardımıyla yapmayı mümkün kıldı. Bu, sürgülü hesap cetvelinin ilk somut adımıydı, ancak henüz sürgülü değildi, yani iki cetvel birbiri üzerinde kaymıyordu.

Gerçek Sürgülü Cetvelin Doğuşu: William Oughtred ve Diğerleri

İki logaritmik cetveli birbirine paralel yerleştirip kaydırarak işlem yapma fikri, yani gerçek sürgülü hesap cetveli konsepti, 1622'de bir başka İngiliz matematikçi olan **William Oughtred**'e aittir. Oughtred, Gunter'ın tek cetvelini geliştirerek, iki cetvelin birbirine göre hareket edebildiği ilk sürgülü hesap cetvelini tasarladı. Böylece, pergele ihtiyaç duymadan doğrudan cetvellerin kaydırılmasıyla işlemler yapılabiliyordu. Bu, aletin kullanımını çok daha pratik hale getirdi. Oughtred'in bu icadı zamanla farklı bilim insanları tarafından geliştirildi. Örneğin, 1630'larda **Richard Delamain** ve 1650'lerde **Seth Partridge** gibi isimler, cetvele çeşitli ölçekler ekleyerek ve farklı tasarımlar geliştirerek aletin işlevselliğini artırdılar. Özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda mühendislik ve bilim alanındaki gelişmelerle birlikte sürgülü hesap cetveli, mühendislerin, fizikçilerin ve hatta denizcilerin vazgeçilmez bir aracı haline geldi. Köprüler tasarlanırken, gök cisimlerinin yörüngeleri hesaplanırken, elektrik devreleri boyutlandırılırken bu alet kullanılıyordu. Düşünsene, o dönemde cebinde bir hesap makinesi taşımak ne kadar büyük bir lükstü!

Neden Önemliydi ve Neden Gözden Düştü?

Sürgülü hesap cetveli, modern elektronik hesap makinelerinin atası olarak kabul edilebilir. Karmaşık hesaplamaları hızlı ve nispeten doğru bir şekilde yapabilme yeteneği, bilimsel ve teknolojik ilerlemeyi hızlandırdı. Özellikle 17. yüzyıldan 20. yüzyılın ortalarına kadar mühendislik ve bilim eğitiminin temel araçlarından biriydi. Öğrenciler, üniversitede bu aleti kullanmayı öğrenir, hatta mezuniyet hediyesi olarak iyi bir sürgülü hesap cetveli alırlardı. Duyduğuma göre, bazı mühendisler emekli olduktan sonra bile bu cetvelleri birer anı olarak saklarmış. Peki, neden gözden düştü? Cevap basit: **elektronik hesap makineleri**. 1970'li yılların başında **HP-35** gibi ilk cep boyutundaki bilimsel hesap makinelerinin piyasaya çıkmasıyla, sürgülü hesap cetvelinin saltanatı sona erdi. Hesap makineleri, çok daha yüksek doğruluk, daha hızlı işlem yapma ve daha karmaşık fonksiyonları gerçekleştirme yeteneği sunuyordu. Bir anda, yıllarca eğitimini aldıkları bu alet, bir gecede antika haline geldi. Bugün, sürgülü hesap cetveli daha çok bir tarih objesi, bir koleksiyon parçası veya matematik tarihi meraklılarının ilgisini çeken bir nesne olarak varlığını sürdürüyor. Ama unutma, modern teknolojinin temelini atan bu basit ama deha dolu aletin bilime ve mühendisliğe katkıları asla göz ardı edilemez.