🗞️ Manisa Haber

ISSN nedir ne işe yarar?

13 Haziran 2025 Manisa Haber

ISSN: Yayın Dünyasının Kimlik Kartı

Yayın dünyasında bir eserin kendine özgü ve kalıcı bir kimliği olmasını istiyorsan, ISSN tam da bu işe yarıyor. ISSN, yani International Standard Serial Number (Uluslararası Standart Süreli Yayın Numarası), belirli bir süreli yayını (dergi, gazete, bülten, yıllık yayınlar vb.) benzersiz bir şekilde tanımlayan sekiz haneli bir koddur. Kütüphanecilik, yayıncılık ve bilgi yönetimi alanında çalışan biri olarak söyleyebilirim ki, ISSN olmadan bir süreli yayının takibini yapmak, kataloglamak ve hatta uluslararası düzeyde tanınmasını sağlamak neredeyse imkansızdır.

Peki, bu sekiz haneli kod ne işe yarar dersen, birkaç temel noktası var:

  • Benzersiz Kimlik: Her süreli yayının kendine özgü bir ISSN'si olur. Bu, aynı isme sahip farklı yayınları birbirinden ayırmayı sağlar. Örneğin, iki farklı "Bilim ve Teknik" dergisi olabilir; ama farklı ISSN'leri sayesinde hangi yayından bahsettiğinizi net olarak bilirsin.
  • Uluslararası Tanınma: ISSN, uluslararası bir standarttır. Bu, yayınının dünyanın her yerindeki kütüphanelerde, veri tabanlarında ve akademik sistemlerde kolayca tanınmasını ve bulunmasını sağlar. Bir makalenin veya derginin küresel çapta atıfta bulunulabilmesi için bu kimlik çok kritiktir.
  • Kütüphane ve Arşiv Yönetimi: Kütüphaneler, süreli yayınları ISSN'lerine göre sınıflandırır, kataloglar ve ödünç verir. Bir yayının yeni bir sayısını veya eski bir sayısını aradığında, ISSN onu doğru yere yönlendirir. Bu, bilgiye erişimi hızlandırır ve kolaylaştırır.
  • Ticari ve Dağıtım Kolaylığı: Yayıncılar için ISSN, dağıtım ve satış süreçlerini de kolaylaştırır. Distribütörler, perakendeciler ve abonelik ajansları, yayınları ISSN üzerinden takip eder. Bu, stok yönetimini ve sipariş süreçlerini optimize eder.

ISSN Neden Önemlidir?

Deneyimlerime göre, ISSN'nin en büyük faydası, bir süreli yayının kalıcılığını ve erişilebilirliğini sağlamasıdır. Bir dergiye veya yıllık yayına ISSN almak, o yayının sadece o an için değil, gelecekte de bir referans noktası olacağının bir işaretidir. Örneğin, bir araştırma yaptığında, kullandığın bir makalenin ISSN'sini görmek, o kaynağın güvenilirliğini ve akademik dünyadaki yerini anlamana yardımcı olur.

Birkaç somut örnek vermek gerekirse:

  • Akademik Yayınlar: Bir üniversitenin fakülte dergisi, uluslararası bir konferans bildiriler kitabı veya bir araştırma enstitüsünün yıllık raporu gibi yayınlar, ISSN sayesinde hem basılı hem de dijital ortamlarda kolayca bulunur. Bir akademisyen, tezinde veya makalesinde bu yayınlara atıfta bulunurken, doğru ISSN'yi belirttiğinde, okuyucunun ilgili kaynağa ulaşması çok daha kolaylaşır.
  • Kültürel Miras: Tarihi gazeteler, edebiyat dergileri veya sanat bültenleri gibi yayınlar, ISSN ile dijitalleştirilip arşivlendiğinde, gelecek nesillerin kültürel mirasımıza erişimini garanti altına alırız.
  • Bilgi Akışı: Güncel olayları takip ettiğin bir gazete veya bilimsel gelişmeleri özetleyen bir dergi, ISSN sayesinde doğru ve eksiksiz bir şekilde arşivlenir. Bu da bilginin kesintisiz bir şekilde akmasını sağlar.

ISSN, bir yayının sadece "var olduğunu" değil, aynı zamanda nasıl tanımlandığını, nerede bulunduğunu ve nasıl erişileceğini belirleyen temel bir bilgidir. Bir yayına ISSN aldırarak, aslında onun bilgi ekosistemindeki yerini sağlamlaştırmış olursun.

ISSN Nasıl Alınır ve Nelere Dikkat Edilmeli?

Türkiye'de ISSN işlemlerini Türkiye Millî Kütüphane Başkanlığı yürütmektedir. Süreli yayınların yayıncıları veya editörleri, bu kurum aracılığıyla ISSN başvurusunda bulunabilirler. Başvuru süreci genellikle çevrimiçi olarak yürütülür ve yayının bazı temel bilgilerinin (yayının adı, yayın sıklığı, dili, formatı vb.) sunulmasını gerektirir.

ISSN alırken dikkat etmen gereken birkaç önemli nokta var:

  • Yayının Niteliği: ISSN, sadece süreli yayınlara verilir. Yani, tek seferlik yayınlanan kitaplara veya broşürlere değil, düzenli aralıklarla (günlük, haftalık, aylık, yıllık vb.) yayımlanan yayınlara verilir. Bir serinin her cildine ayrı ISSN gerekmez, serinin tamamı için bir ISSN yeterlidir.
  • Yayın Formatı: Eğer yayının hem basılı hem de dijital versiyonu varsa, her biri için ayrı ISSN almanız gerekebilir. Örneğin, bir derginin basılı versiyonu için bir ISSN, online versiyonu için ise başka bir ISSN olur. Bu ayrım, dijital dünyada takibi kolaylaştırır.
  • ISSN'nin Kalıcılığı: Bir yayına ISSN alındıktan sonra, o ISSN o yayına özgü kalır. Eğer yayının adı, formatı veya yayın sıklığı gibi temel özelliklerinde önemli değişiklikler olursa, yeni bir ISSN başvurusu yapılması gerekebilir. Bu, ISSN'nin benzersizlik özelliğini korumak için önemlidir.
  • Ücretlendirme: ISSN tahsisi genellikle belirli bir ücret karşılığında yapılır. Bu ücretler ülkeden ülkeye ve kurumdan kuruma değişiklik gösterebilir. Türkiye'de bu ücretler Millî Kütüphane tarafından belirlenir. Başvuru yapmadan önce güncel ücret bilgisini öğrenmen iyi olur.

Deneyimlerime göre, başvuru sürecini aceleye getirmeden, yayının tüm bilgilerini eksiksiz ve doğru bir şekilde sağlamak, işlemleri hızlandıracaktır. Özellikle yayının ilk sayısının hazır olması ve başvuru sırasında sunulması süreci kolaylaştırır.

ISSN ve ISBN Farkı

Sıkça karıştırılan iki farklı numara sistemi var: ISSN ve ISBN. Aralarındaki temel farkı bilmek, yayıncılık dünyasında doğru kimliklendirmeyi yapmak için çok önemlidir.

  • ISSN (International Standard Serial Number): Süreli yayınlar için kullanılır. Yani, düzenli aralıklarla yayımlanan dergiler, gazeteler, bültenler, yıllıklar, konferans bildirileri gibi yayınları tanımlar.
  • ISBN (International Standard Book Number): Kitaplar için kullanılır. Yani, tek seferlik yayımlanan ve belirli bir içeriğe sahip olan kitapları, ders kitaplarını, romanları, ansiklopedileri tanımlar.

Örneğin, bir üniversitenin her yıl çıkardığı "Yıllık Araştırmalar Dergisi" ISSN'ye sahipken, aynı üniversitenin bir hocasının yazdığı ve tek seferlik yayımlanan "Modern Mimarlık Tarihi" kitabı ISBN'ye sahip olur.

Bu iki numara, bilginin doğru yerde ve doğru formatta arşivlenmesi, bulunması ve dağıtılması için kritik öneme sahiptir. Bir yayının türüne göre doğru numarayı almak, yayıncılık dünyasındaki profesyonelliğin bir göstergesidir.