Gölge boyu nelere bağlı olarak değişir?
Gölge Boyu Neleri Etkiler? Bilmeniz Gerekenler
Gölge boyu basit bir matematiksel denklem gibi görünse de, gün içinde ve yıl boyunca sürekli değişir. Bunun birkaç temel sebebi var ve bu sebepleri bilmek, hem fotoğrafçılık hem de bahçecilik gibi alanlarda sana çok şey katabilir.
- Güneşin Konumu: En Önemli Faktör
Gölge boyunun en belirleyici faktörü, tabii ki güneşin gökyüzündeki konumu. Güneş ne kadar dik gelirse, gölge o kadar kısa olur. Güneş ufka yaklaştıkça, yani sabah erken veya akşam geç saatlerde, gölge boyu uzar.
- Öğle Vakti: Güneş tam tepedeyken (yaklaşık saat 12:00 civarı, yaz saati uygulaması varsa bu saat değişebilir), gölgeler en kısadır. Bu, bir nesnenin boyuyla gölgesinin boyunun neredeyse eşit olabileceği zamandır. Örneğin, 1.70 metre boyunda bir kişi, tam öğle vakti, güneş dik açıyla geliyorsa, yaklaşık 1.70 metrelik bir gölge oluşturabilir.
- Sabah ve Akşam: Güneş ufukta olduğunda, ışık daha uzun bir yol kat eder ve nesnelere daha yatık açıyla ulaşır. Bu durumda gölgeler çok daha uzun olur. Deneyimlerime göre, sabah 8'de veya akşam 5'te bir nesnenin gölgesi, o nesnenin boyunun 2-3 katı hatta daha fazlası olabilir. Bu, güneşin geliş açısının yaklaşık 25-30 derece olduğu anlamına gelir.
Pratik İpucu: Eğer bir alanda gölgeyi en aza indirmek istiyorsan, öğle saatlerini bekle. Tam tersine, uzun gölgelerle dramatik fotoğraflar çekmek veya bir alanı gölgelemek istiyorsan, sabah erken veya akşamüstü saatleri idealdir.
- Mevsimler ve Yılın Zamanı
Güneşin gökyüzündeki konumu sadece günün saatine değil, aynı zamanda yılın hangi zamanı olduğuna da bağlıdır. Dünya'nın eksen eğikliği nedeniyle, yazın güneş daha yukarıda ve daha uzun süre gökyüzünde kalırken, kışın daha aşağıda ve daha kısa süre kalır.
- Yaz Ayları: Yazın güneşin yüksekliği daha fazladır. Bu, öğle saatlerindeki gölgelerin kışa göre daha kısa olmasına neden olur. Mesela, yazın tam öğle vakti 1.70 metrelik bir kişi 1.70 metrelik gölge oluştururken, kışın aynı saatte bu gölge 2 metreyi bulabilir. Bu, güneşin geliş açısının yazın yaklaşık 70-75 derece, kışın ise 30-35 derece civarında olmasından kaynaklanır.
- Kış Ayları: Kışın güneşin gökyüzündeki yolu daha alçaktır. Bu da gölgelerin genel olarak daha uzun olmasına yol açar. Kışın öğle vakti bile, gölgeler yazın sabah veya akşam saatlerindeki gölgelere benzer uzunlukta olabilir.
Pratik İpucu: Bahçene bir bitki dikeceksen veya bir yapı inşa edeceksen, hangi mevsimde ne kadar gölge olacağını hesaplamak için bu bilgiyi kullanabilirsin. Yazın gölge istemediğin bir yere kışın uzun gölge yapacak bir ağaç dikmek istemezsin, değil mi?
- Enlem (Bulunduğun Yer)
Yaşadığın yerin enlemi de gölge boyunu doğrudan etkiler. Ekvatora yaklaştıkça güneşin dik açıyla gelme olasılığı artar, bu da gölgelerin daha kısa olmasına neden olur. Kutup noktalarına yaklaştıkça ise güneşin gökyüzündeki yolu daha yatık hale gelir ve gölgeler daha uzun olur.
- Ekvator Çevresi: Ekvatora yakın bölgelerde, yılın büyük bölümünde güneş neredeyse tepeden gelir. Bu nedenle, öğle vakti gölgeler çok kısadır, hatta bazen neredeyse hiç olmaz.
- Kuzey veya Güney Kutuplarına Yakın Bölgeler: Bu bölgelerde, özellikle kış aylarında, güneşin ufkun altında kalma süresi uzar ve gökyüzündeki yolu çok yatık olur. Bu da gölgelerin aşırı uzun olmasına neden olur. Örneğin, 45 derece kuzey enleminde yaşayan biri ile ekvatorda yaşayan bir kişinin aynı saatte ve aynı mevsimde oluşturduğu gölge boyları arasında belirgin farklar olacaktır.
Pratik İpucu: Eğer farklı enlemlerde seyahat ediyorsan veya bir proje yapıyorsan, bulunduğun yerin enlemini göz önünde bulundurarak gölge analizini ona göre yapmalısın.
- Nesnenin Yüksekliği ve Şekli
Bu en bariz etkenlerden biri. Nesnenin kendisi ne kadar yüksekse, gölgesi de o kadar uzun olur. Ancak şekil de önemlidir.
- Yükseklik: 2 metrelik bir insan, 1 metrelik bir insandan daha uzun bir gölge oluşturacaktır. Basit bir oranla, aynı güneş açısında, yükseklik iki katına çıkarsa gölge boyu da iki katına çıkar.
- Şekil: Düzgün bir yüzeye sahip bir nesnenin gölgesi ile karmaşık, girintili çıkıntılı bir yüzeye sahip nesnenin gölgesi farklılık gösterebilir. Örneğin, düz bir duvarın gölgesi daha belirgin ve tek parça iken, bir ağacın gölgesi dalları ve yaprakları nedeniyle daha parçalı ve karmaşık olacaktır.
Pratik İpucu: Bir alanın gölgelendirme ihtiyacını hesaplarken, sadece en yüksek noktayı değil, tüm yapının veya nesnenin genel şeklini de göz önünde bulundur. Bu, daha hassas bir planlama yapmana yardımcı olur.