🗞️ Manisa Haber

Nominal ve reel faiz oranı nedir?

14 Haziran 2025 Manisa Haber

Nominal ve Reel Faiz Oranı: Paran Değer mi Kaybediyor, Kazanıyor mu?

Paranın değeri söz konusu olduğunda, karşımıza iki önemli kavram çıkar: nominal faiz oranı ve reel faiz oranı. Bunları anlamak, paranla ilgili doğru kararlar alman için kritik. Deneyimlerime göre, birçok insan bu ikisi arasındaki farkı tam olarak kavrayamadığı için cebindeki paranın aslında ne kadar değer kazandığını ya da kaybettiğini bilemiyor.

Nominal Faiz Nedir? Banka Tabelasındaki Rakam

Nominal faiz oranı, sana bankaların veya borç verenlerin belirttiği, yani herhangi bir enflasyon hesabı yapılmadan konuşulan faiz oranıdır. Örneğin, banka sana yıllık %20 mevduat faizi teklif ediyorsa, bu nominal faiz oranıdır. Ya da kredi kullanırken yıllık %30 faiz ödüyorsan, bu da nominal faizdir.

Basitçe, bir yere para yatırdığında ya da borç aldığında rakamsal olarak cebine giren ya da çıkan para yüzdesidir. Diyelim ki 10.000 TL'yi yıllık %20 nominal faizle bir yere yatırdın. Bir yıl sonra cebine 2.000 TL faiz gelmesi beklenir, toplamda 12.000 TL olur.

Reel Faiz Nedir? Paran Gerçekten Ne Kadar Değerleniyor?

İşte işin can alıcı noktası burası. Reel faiz oranı, nominal faiz oranından enflasyonun etkisi çıkarıldıktan sonra kalan net kazancını veya kaybını gösterir. Çünkü paranı belirli bir süre boyunca biriktirdiğinde veya bir yerde tuttuğunda, o süre zarfında fiyatlar da artar. Eğer faiz kazancın enflasyonun altında kalırsa, paran aslında değer kaybetmiş demektir.

Reel faiz oranını kabaca hesaplamak için şu formülü kullanabilirsin: Reel Faiz Oranı ≈ Nominal Faiz Oranı - Enflasyon Oranı

(Bu basit bir yaklaşımdır, daha doğru hesaplamalar için Fisher Denklemi kullanılır ama pratik anlamda bu sana fikir verir.)

Örnek verelim:

* Bankanın teklif ettiği nominal faiz oranı: %20

* Aynı dönemdeki enflasyon oranı: %40

Bu durumda, reel faiz oranı kabaca 20% - 40% = -20% olur. Yani, nominal olarak paran %20 artsa da, enflasyonist ortamda alım gücün %20 azalmış demektir. Cebine giren 2.000 TL faizle, bir yıl önce alabildiğin malı artık alamayacaksın.

Pratik Sonuçları ve Öneriler

Bu farkı bilmek neden önemli? Çünkü paranı yönetirken sadece bankanın tabelasına bakarak hareket edemezsin. İki senaryo düşünelim:

  • Yüksek Enflasyonlu Ortam: Eğer enflasyon oranları yüksekse, paranı korumanın yolu sadece yüksek nominal faiz almak değil, aynı zamanda enflasyonun üzerinde bir getiri elde etmektir. Bu durumda, geleneksel mevduat hesapları yeterli gelmeyebilir. Alternatif yatırım araçlarını (fonlar, hisse senetleri, döviz, altın gibi) araştırman gerekebilir. Elbette bu yatırımlar kendi risklerini taşır, bu yüzden risk toleransını da göz önünde bulundurmalısın.
  • Düşük Enflasyonlu Ortam: Enflasyonun düşük olduğu dönemlerde, nominal faiz oranları da genellikle daha düşüktür. Bu zamanlarda mevduat faizleri bile paranı reel olarak artırabilir.

Öneri 1: Paranla ilgili bir karar vermeden önce, güncel enflasyon oranlarını öğren. Merkez Bankası'nın veya güvenilir ekonomik yayınların açıkladığı enflasyon verileri sana yol gösterecektir.

Öneri 2: Yatırım yapacağın aracın nominal getirisini, beklenen enflasyon oranıyla karşılaştır. Reel getiri ne kadar yüksekse, paran o kadar güvenli ve değerli kalır.

Borçlanma Kararları

Aynı durum borçlanma için de geçerli. Eğer reel faiz oranları düşükse, yani borcunun maliyeti enflasyon karşısında eriyorsa, borçlanmak daha avantajlı hale gelebilir. Ancak, yüksek faizli ve enflasyonun altında kalan bir krediyi kullanmak, paranı daha hızlı tüketmen anlamına gelir.

Öneri 3: Kredi kullanırken sadece ödeyeceğin nominal faiz oranına değil, mevcut enflasyon ortamına göre cebinden çıkan reel paranın ne kadar olacağına da bak.

Sonuç olarak, paranı yönetirken nominal ve reel faiz arasındaki farkı bilmek, seni enflasyonun gizli tahribatından korur ve yatırımlarının gerçek değerini anlamanı sağlar. Bu iki kavramı göz ardı etmek, bir nevi karanlıkta yol almak gibi olabilir.