Ilk çağda Mezopotamya Uygarlıkları nelerdir?
İlk Çağ Mezopotamya Uygarlıkları
Mezopotamya, "iki nehir arasındaki ülke" demek, yani Dicle ve Fırat'ın hayat verdiği bereketli topraklar. Burası, insanlık tarihinin en eski ve en etkileyici medeniyetlerine ev sahipliği yaptı. Eğer bu topraklara bir yolculuk yapacak olsan, aslında günümüzdeki Irak topraklarının büyük bir kısmını ve komşu bölgeleri kapsayan bir coğrafyada olacağını bilmelisin.
Sümerler: Yazının ve Şehirlerin Babaları
Mezopotamya denince akla ilk gelenler Sumerlerdir. Milattan Önce 4000'lerde ortaya çıktılar ve gerçekten de birçok "ilk"e imza attılar. Mesela, yazıyı icat ettiler. Kil tabletlere, küçük bir kamış ucuyla yazılan bu çivi yazısı (cuneiform), sadece ticaret kayıtlarını tutmakla kalmadı, aynı zamanda destanlar, kanunlar ve mitolojiler de kaydetti. En bilinen örneklerinden biri, Gılgamış Destanı. Sence de inanılmaz değil mi, binlerce yıl öncesine ait hikayeler hala okunabiliyor!
Deneyimlerime göre, Sümerlerin en çarpıcı yönlerinden biri de şehir devletleri kurmalarıydı. Ur, Uruk, Lagaş gibi şehirler, kendi kralları, yasaları ve tapınaklarıyla tam bağımsız organizasyonlardı. Bu şehirlerin merkezinde ise zigguratlar yükselirdi. Bunlar basamaklı tapınak kuleleriydi ve hem dini hem de astronomik gözlemler için kullanılırdı. Tarım tekniklerini geliştirdiler, sulama kanalları yaptılar. Hatta tekerleği ilk bulanların da onlar olduğu düşünülüyor. Eğer bir gün çanak çömlek atölyesine yolun düşerse, dönen çarkın mucidini hatırla.
Akadlar: İlk İmparatorluk Kurucuları
Sümerlerden sonra bölgeye hakim olan Akadlar, milattan önce 2300'lerde ortaya çıktı. En bilinen hükümdarları, Sargon. Sargon, ilk büyük imparatorluğu kurarak Mezopotamya'daki şehir devletlerini tek bir çatı altında topladı. Bu, o zamana kadar görülmemiş bir şeydi. Aslında bu, imparatorluk fikrinin ilk adımlarından biriydi. Deneyimlerime göre, Sargon'un başarısının sırrı, ordusunu profesyonelce organize etmesi ve fethedilen bölgelerdeki yerel yönetimleri kullanmasıydı. Akadca, Mezopotamya'da bir süre lingua franca (ortak dil) haline geldi.
Babiller: Kanunlar ve Bilim
Mezopotamya'nın en parlak dönemlerinden birini yaşamalarıyla bilinen Babiller, özellikle Hammurabi ile tarihe geçtiler. Hammurabi, milattan önce
- yüzyılda, yaklaşık 282 maddeden oluşan meşhur kanunnamesini hazırlattı. "Gözeye göz, dişe diş" prensibiyle bilinen bu kanunlar, toplum düzenini sağlamada önemli bir rol oynadı. Örneğin, bir inşaatçının yaptığı ev çökerse ve ev sahibi ölürse, inşaatçı idam edilirdi. Yani sorumluluk çok ağırdı!
Babiller aynı zamanda astronomi ve matematik alanında da ilerlediler. Ay takvimini daha hassas hale getirdiler, güneş tutulmalarını hesapladılar. Hatta günümüzdeki 60'lık sistemin (dakika, saat gibi) temellerini attıkları düşünülüyor. Matematikteki ilerlemeleri, karmaşık inşaat projelerini ve tarımsal hesaplamaları kolaylaştırdı. Eğer bir gün bir saati kurarken, Babil matematiğinin mirasını hatırla.
Asurlular: Güçlü Ordu ve Kütüphaneler
Mezopotamya'nın son büyük uygarlıklarından biri olan Asurlular, milattan önce
- yüzyıldan itibaren güçlü bir imparatorluk kurdular. Askeri güçleri ve savaş taktikleri dikkat çekiciydi. Demir silahlar ve atlı birlikler kullanıyorlardı. Deneyimlerime göre, onların en bilinen özelliklerinden biri de Ninova'daki büyük kütüphaneleriydi. Kral Asurbanipal'in topladığı bu kütüphane, binlerce kil tableti barındırıyordu ve Mezopotamya kültürünün önemli bir bölümünü günümüze taşıdı. Bu kütüphanede, sadece dini metinler değil, bilimsel çalışmalar, tarih kayıtları ve hatta edebi eserler de bulunuyordu. Eğer bir gün eski bir kütüphaneye girersen, Asurluların bilgiye verdiği değeri düşün.
Bu uygarlıkların her biri, kendilerinden sonra gelenlere ilham kaynağı oldu ve insanlık tarihinin şekillenmesinde büyük rol oynadı. Onların icatları, fikirleri ve yönetim biçimleri, günümüzdeki birçok sistemin temellerini oluşturuyor.