Mecelle nedir, neden kaldırıldı?

Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde hukuk sistemini düzenlemek amacıyla hazırlanan Mecelle, uzun yıllar boyunca İslam dünyasında önemli bir referans kaynağı olmuştur. Peki, Mecelle tam olarak nedir ve neden yürürlükten kaldırılmıştır? Bu blog yazısında, bu sorulara cevap arayacağız.

Mecelle Nedir?

Mecelle, tam adıyla Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, Osmanlı Devleti'nde 1869-1876 yılları arasında Ahmed Cevdet Paşa başkanlığındaki bir komisyon tarafından hazırlanmış olan İslam hukuku (fıkıh) kurallarının derlendiği bir kanundur. Amacı, dağınık haldeki fıkıh hükümlerini bir araya getirerek, modern bir hukuk sistemi oluşturmaktı. Mecelle, özellikle borçlar hukuku, eşya hukuku ve yargılama usulü gibi alanlarda önemli düzenlemeler getirmiştir.

Mecelle, Hanefi mezhebi ağırlıklı olmak üzere diğer İslam mezheplerinden de faydalanılarak hazırlanmıştır. Toplamda 1851 maddeden oluşur ve o dönem için oldukça yenilikçi bir yaklaşımla, hukukun sistematiğini sağlamayı hedeflemiştir. Mecelle, sadece Osmanlı coğrafyasında değil, aynı zamanda Mısır, Suriye, Ürdün gibi birçok İslam ülkesinde de uzun yıllar boyunca uygulanmıştır.

Mecelle Neden Kaldırıldı?

Mecelle, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından, 1926 yılında yürürlükten kaldırılmıştır. Bunun temel nedenleri şunlardır:

• Laikleşme ve Hukuk Birliği İlkesi: Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti, laik bir devlet olma yolunda ilerlerken, hukuk birliğini sağlamayı amaçlamıştır. Bu doğrultuda, dini kurallara dayalı olan Mecelle yerine, İsviçre Medeni Kanunu gibi Batılı hukuk sistemlerinden esinlenilerek hazırlanan yeni kanunlar kabul edilmiştir.
• Modernleşme İhtiyacı: Mecelle, hazırlandığı dönemin ihtiyaçlarına cevap verse de, 20. yüzyılın başlarındaki hızlı toplumsal ve ekonomik değişimlere ayak uydurmakta yetersiz kalmıştır. Yeni kanunlar, daha modern ve güncel bir hukuk sistemi oluşturmayı hedeflemiştir.
• Uygulama Zorlukları: Mecelle'nin bazı hükümlerinin yorumlanması ve uygulanması zaman zaman zorluklara yol açmıştır. Bu durum, hukuk sisteminde belirsizliklere neden olmuştur.

Mecelle'nin kaldırılması, Türkiye'de hukuk sisteminin modernleşmesi ve laikleşmesi sürecinde önemli bir adım olmuştur. Ancak, Mecelle'nin İslam hukuku alanındaki derin bilgi birikimi ve sistematiği, hukuk tarihi açısından hala büyük bir değere sahiptir.

Özetle, Mecelle Osmanlı hukuk sisteminin önemli bir parçasıydı ancak laikleşme, modernleşme ve hukuk birliği ilkeleri doğrultusunda yürürlükten kaldırılmıştır. Hukuk tarihimizin bu önemli eserini anlamak, günümüz hukuk sistemini daha iyi değerlendirmemize yardımcı olacaktır.