Donanım nedir nelerden oluşur?

Donanım Nedir, Nelerden Oluşur?

Bilgisayar dediğimizde aklımıza ilk gelen şey, o kutunun içindeki sihir değil, elimizle dokunduğumuz, gözümüzle gördüğümüz parçalar. İşte o dokunduğumuz, gördüğün her şey donanım. Yazılım dediğin, aslında bu donanımın çalışmasını sağlayan komutlar bütünü. Donanım olmadan bir bilgisayar, sessiz, hareketsiz bir metal yığını. İşletim sistemini kurduğumuz, oyun oynadığımız, film izlediğimiz o şeyin kendisi donanım.

Merkezi İşlem Birimi (CPU): Beyin Olayı

Bilgisayarın beyni dediğimiz şey, tam olarak CPU'dur. İşlemci olarak da geçer. Senin verdiğin her komutu alır, işler ve sonucu sana gösterir. Bir işlemcinin hızı, GHz (Gigahertz) birimiyle ölçülür. Günümüzdeki orta seviye bir işlemci, örneğin Intel Core i5 veya AMD Ryzen 5 serisi, genellikle 3.5 GHz ile 4.5 GHz arasında bir temel saat hızına sahiptir. Bu, saniyede milyarlarca işlem yapabildiği anlamına gelir. Daha üst seviye işlemcilerde (Intel Core i7/i9, AMD Ryzen 7/9) bu hızlar daha da artar, çekirdek sayısı çoğalır. Çekirdek sayısı, işlemcinin aynı anda kaç farklı işi yapabileceğini belirler. 4 çekirdekli bir işlemci, 8 çekirdekli bir işlemciye göre aynı anda daha az işi hızlı yapabilir.

Deneyimlerime göre, günlük kullanımda (internet, ofis programları, film izleme) 4-6 çekirdekli bir işlemci fazlasıyla yeterli. Ancak video düzenleme, oyun oynama veya sanal makineler çalıştırma gibi daha yoğun işler yapıyorsan, 8 çekirdek ve üzeri modelleri düşünmek performansını ciddi şekilde artıracaktır. İşlemci seçerken sadece GHz'e değil, çekirdek sayısına ve işlemcinin mimarisine (örneğin Intel'in "Alder Lake" veya AMD'nin "Zen 4" mimarisi) de dikkat etmelisin. Bunlar, aynı GHz hızında bile farklı performanslar sunabilir.

Bellek (RAM): Kısa Süreli Hafıza

RAM (Random Access Memory), bilgisayarın kısa süreli hafızasıdır. Çalıştırdığın programlar, açtığın dosyalar geçici olarak burada tutulur. Ne kadar çok RAM'in olursa, bilgisayarın o kadar çok şeyi aynı anda akıcı bir şekilde yapabilir. Günümüzde standart olarak 8 GB RAM birçok kullanıcı için yeterli olsa da, deneyimlerime göre çoklu görev (multitasking) yapanlar veya oyun oynayanlar için 16 GB RAM artık olmazsa olmaz. Hatta bazı profesyonel uygulamalar ve AAA oyunlar için 32 GB bile gerekebilir.

RAM'in hızı da önemlidir. Bu hız MHz (Megahertz) birimiyle ifade edilir. Günümüzdeki yaygın RAM hızları 3200 MHz veya 3600 MHz civarındadır. Daha yüksek MHz değerleri, verinin işlemciye daha hızlı iletilmesini sağlar. RAM alırken uyumluluğa dikkat etmelisin. Anakartının desteklediği maksimum RAM miktarını ve hızını öğrenmelisin. Ayrıca, RAM'leri çift kanal (dual channel) olarak takmak (yani aynı özelliklerde iki adet RAM modülü kullanmak), performansı %10-15 civarında artırabilir.

Depolama Birimleri (SSD ve HDD): Uzun Süreli Hafıza

Bilgisayarındaki tüm dosyaların, programların, işletim sisteminin kalıcı olarak saklandığı yer burasıdır. İki ana türü var: HDD (Hard Disk Drive) ve SSD (Solid State Drive).

• HDD: Mekanik parçalarla çalışan, daha yavaş ama daha ucuz ve yüksek depolama kapasiteli disklerdir. Genellikle 1 TB (Terabyte) veya 2 TB gibi kapasitelerde bulunurlar. Dosyaları saklamak için uygun olsalar da, işletim sisteminin veya sık kullandığın programların kurulu olduğu yer olarak kullanıldığında bilgisayarın genel çalışma hızını düşürürler.
• SSD: Mekanik parçası olmayan, flash bellek tabanlı disklerdir. HDD'lere göre çok daha hızlıdırlar. Bir SSD ile bilgisayarın açılış süresi saniyelerle ölçülürken, HDD ile bu süreler dakikaları bulabilir. Uygulamaların açılma hızları da ciddi şekilde artar. Günümüzde SSD'ler genellikle 250 GB, 500 GB veya 1 TB kapasitelerinde bulunur.

Deneyimlerime göre, bilgisayarının genel performansını en çok artıran şeylerden biri, işletim sistemini ve sık kullandığın programları bir SSD'ye kurmaktır. Artık 500 GB veya 1 TB'lık SSD'ler uygun fiyatlara bulunabiliyor. Eğer çok fazla depolama alanına ihtiyacın varsa, hem hızlı bir SSD (işletim sistemi ve programlar için) hem de büyük kapasiteli bir HDD (dosyalar, filmler, fotoğraflar için) kombinasyonunu kullanmak en mantıklısıdır.

Anakart: Parçaların Köprüsü

Anakart, bilgisayarın tüm parçalarının birbirine bağlandığı devasa bir devre kartıdır. İşlemci, RAM, ekran kartı, depolama birimleri ve diğer tüm bileşenler anakart üzerindeki yuvalara takılır. Anakartın seçimi, hangi işlemciyi, kaç adet RAM modülünü ve ne tür depolama birimlerini kullanabileceğini belirler.

Her işlemcinin belirli bir soket tipi vardır (örneğin Intel için LGA 1700, AMD için AM5). Anakartının soket tipi, alacağın işlemciyle uyumlu olmalıdır. Ayrıca, anakartın desteklediği RAM türü (DDR4 veya DDR5) ve maksimum RAM miktarı da önemlidir. Depolama birimleri için SATA veya daha hızlı olan M.2 yuvalarının sayısı da anakartın sunduğu özellikler arasındadır. Anakart seçerken, gelecekte yükseltme yapma ihtiyacını da göz önünde bulundurmak faydalı olur.

Ekran Kartı (GPU): Görsel Güç

Ekran kartı (GPU - Graphics Processing Unit), bilgisayarın görüntüleri işlemesini ve monitöre aktarmasını sağlar. Basit bir kullanıcı için dahili grafik işlemciler (işlemci içine entegre olanlar) yeterli olabilir. Ancak oyun oynamak, video düzenlemek, 3D modelleme yapmak veya grafik yoğunluklu başka işler yapmak istiyorsan, harici ve güçlü bir ekran kartına ihtiyacın olur. Nvidia GeForce RTX serisi veya AMD Radeon RX serisi gibi ekran kartları, bu tür işler için tercih edilir.

Ekran kartlarının gücü, genellikle VRAM (Video RAM) miktarı (örneğin 8 GB GDDR6X) ve çekirdek sayısı ile belirlenir. Oyunlarda yüksek çözünürlüklerde (1440p veya 4K) ve yüksek grafik ayarlarında akıcı bir deneyim için güçlü bir ekran kartı şarttır. Örneğin, güncel AAA oyunları yüksek ayarlarda oynamak için Nvidia RTX 3070 veya AMD RX 6800 XT gibi kartlar tercih edilebilir. Ekran kartı seçerken, monitörünün çözünürlüğü ve yenileme hızıyla uyumlu bir kart seçtiğinden emin ol.

Diğer Önemli Donanımlar

• Güç Kaynağı (PSU - Power Supply Unit): Bilgisayarın tüm parçalarına elektrik sağlayan ünitedir. Parçaların toplam güç tüketimini hesaplayıp, ona uygun bir PSU seçmek önemlidir. Genellikle Watt (W) cinsinden ölçülür. Örneğin, orta seviye bir sistem için 550W-650W bir PSU yeterliyken, üst seviye ekran kartları ve işlemciler için 750W veya daha fazlası gerekebilir.
• Kasa: Tüm bu parçaların içine yerleştirildiği kutudur. Sadece bir kutu olmanın ötesinde, iyi bir hava akışı sağlayarak parçaların soğumasına yardımcı olur.
• Monitör: Bilgisayarın ürettiği görüntüleri bize gösteren çıktı birimidir. Çözünürlüğü (Full HD, 2K, 4K), yenileme hızı (60Hz, 144Hz) ve tepki süresi gibi özellikleri önemlidir.
• Klavye ve Fare: Bilgisayarla etkileşim kurmamızı sağlayan giriş birimleridir. Ergonomi, tuş hassasiyeti ve kullanım amacına göre farklı modeller bulunur.

Deneyimlerime göre, en iyi donanımı toplamak kadar, bu donanımların birbiriyle uyumlu çalışmasını sağlamak da önemlidir. Birbirine uygun parçalar seçmek, hem paranızın karşılığını almanızı sağlar hem de bilgisayarınızın ömrünü uzatır.