4 büyük halifeden sonra kim halife olmuştur?

Dört Halifeden Sonra Hilafet: Emeviler Sahneye Çıkıyor

Dostum, biliyorum kafanda "Dört büyük halife bitti, peki sonra ne oldu?" sorusu dönüyor. İslam tarihinde bu dönem, gerçekten kritik bir dönüm noktasıdır ve çoğu zaman kafa karışıklığına yol açar. Hazreti Ali'nin şehadetinden sonra hilafet, artık doğrudan seçimle işleyen bir yapı olmaktan çıktı ve saltanata dayalı bir hanedanlık şeklini aldı. İşte bu noktada sahneye Emeviler çıktı.

Hazreti Hasan, Müslümanlar arasındaki kan dökülmesini durdurmak amacıyla, çok zekice ve fedakârca bir hamleyle hilafeti Muaviye'ye devretti. Bu olay, tarihte "Cemaat Yılı" (Amul Cemaa) olarak geçer ve 661 yılında (Hicri 41) gerçekleşti. Bu devir teslim, görünüşte bir barış anlaşması olsa da, aslında hilafet kurumunun doğasını kökten değiştiren bir adımdı. Muaviye, Şam merkezli güçlü bir devlet kurmuştu ve Kûfe merkezli Ali taraftarlarının karşısında önemli bir askeri ve siyasi gücü temsil ediyordu. Bu devirle, hilafet artık tek bir ailenin, yani Emevilerin eline geçmiş oldu.

Emevi Hilafeti: Güç ve Genişleme Dönemi

Emeviler, Muaviye'nin liderliğinde hilafeti ele geçirdikten sonra, İslam devletini muazzam bir şekilde genişlettiler. Deneyimlerime göre, bu dönem sadece siyasi bir geçiş değil, aynı zamanda İslam medeniyetinin coğrafi sınırlarını zorladığı bir dönemdir. Örneğin:

• Kuzey Afrika'nın Fethi: Ukbe bin Nafi gibi komutanlarla Kuzey Afrika tamamen İslam topraklarına katıldı. Hatta Endülüs'ün fethinin tohumları bu dönemde atıldı.
• İber Yarımadası'nın Fethi: Tarık bin Ziyad ve Musa bin Nusayr liderliğindeki ordular, 711 yılında İber Yarımadası'na geçerek İspanya'nın büyük bir kısmını fethettiler. Bu, İslam medeniyetinin Avrupa'ya yayılmasında bir kilometre taşıdır.
• Doğuya Genişleme: Horasan ve Maveraünnehir bölgelerinde de önemli fetihler yapıldı, Semerkant ve Buhara gibi şehirler İslam medeniyetinin önemli merkezleri haline geldi.

Bu fetihler, Emevilerin askeri gücünü ve teşkilatçılık yeteneklerini net bir şekilde gösterir. Ancak bu genişleme, beraberinde bazı iç gerilimleri ve siyasi sorunları da getirdi.

Hilafetin Saltanata Dönüşümü ve Sonuçları

Emevi hilafetiyle birlikte en temel değişim, hilafetin "şura" (istişare) ilkesinden uzaklaşarak babadan oğula geçen bir saltanata dönüşmesi oldu. Muaviye, oğlu Yezid'i veliaht tayin ederek bu geleneği başlattı. Bu durum, İslam toplumunda büyük tartışmalara ve bölünmelere yol açtı.

Kerbela olayı, bu dönemdeki en trajik ve en belirleyici olaylardan biridir. Hazreti Hüseyin'in, Yezid'in hilafetini tanımayarak isyan etmesi ve 680 yılında Kerbela'da şehit edilmesi, Şii-Sünni ayrımının derinleşmesine neden oldu. Bu olay, İslam tarihinin hafızasında silinmez bir iz bırakmıştır. Şii inancına göre, hilafet sadece Hazreti Ali soyundan gelen imamlara aittir ve Emevi yönetimi hiçbir zaman meşru kabul edilmemiştir.

Emeviler, yaklaşık 90 yıl boyunca hüküm sürdüler (661-750). Bu süre zarfında güçlü bir merkezi yönetim kurdular, Arapça'yı resmi dil yaptılar ve İslam sanatında önemli eserler verdiler (örneğin Kudüs'teki Kubbetü's-Sahra). Ancak, aşırı Arap milliyetçiliği, mevali (Arap olmayan Müslümanlar) üzerindeki ayrımcılık ve hanedan içindeki çekişmeler, Emevi devletinin zayıflamasına yol açtı. Sonunda, 750 yılında Abbasiler tarafından yıkıldılar ve hilafet Abbasi hanedanına geçti.

Umarım bu bilgiler, dört halifeden sonraki dönemi daha net anlamana yardımcı olmuştur. Unutma, tarih sadece olayların sıralaması değil, aynı zamanda bu olayların nedenleri ve sonuçları arasındaki bağlantıları kurmaktır.