Saka Türkleri kimdir?
Saka Türkleri: Kim Bu Gizemli Halk?
Saka Türkleri, dediğimizde aklına belki de sadece bozkırların sert rüzgarlarında at üstünde koşan, oklar fırlatan güçlü savaşçılar geliyor olabilir. Ama işin aslı biraz daha derinde yatıyor. Deneyimlerime göre Saka Türkleri, yalnızca bir savaşçı topluluğu değil, aynı zamanda çok yönlü, gelişmiş bir kültüre sahip, tarihin akışını etkilemiş çok önemli bir Orta Asya halkı.
Nereden Geldiler, Nerede Yaşadılar?
Saka devleti, MÖ
- yüzyıldan MÖ
- yüzyıla kadar hüküm sürmüş geniş bir coğrafyaya yayılmıştı. Bugünün Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Afganistan, Tacikistan ve kısmen Rusya, Çin ve Pakistan topraklarının bir bölümü onların vatanıydı. Özellikle Ceyhun (Amuderya) ve Seyhun (Sirderya) nehirleri arasındaki bölge, yani "Maveraünnehir" yani "iki nehir arası" dediğimiz topraklar, onların en güçlü olduğu zamanlarda merkeziydi. Bu coğrafi konumları, onlara hem tarım hem de hayvancılık imkanları sunuyor, aynı zamanda Asya ile Avrupa arasındaki ticaret yollarının da önemli bir parçasını kontrol etmelerini sağlıyordu.
Savaşçı Mıydılar Sadece?
Evet, savaşçı yönleri çok biliniyor. Pers İmparatorluğu'na karşı verdikleri mücadeleler, örneğin Kral II. Kiros'u MÖ 530 civarında öldürdükleri hikayeleri oldukça meşhur. Kendi orduları, süvarilerden oluşuyordu ve atlı okçulukta ustaydılar. Bununla birlikte, yalnızca savaşla anılmaları haksızlık olur. Saka toplulukları arasında tarım yapanlar da vardı. Kazı çalışmalarında bulunan tarım aletleri, buğday, arpa gibi ürünleri yetiştirdiklerini gösteriyor. Ayrıca, gelişmiş madencilik ve kuyumculuk bilgileri de vardı. Altın ve diğer değerli madenleri işleyerek yaptıkları sanat eserleri, hem estetik kaygıyı hem de teknik beceriyi gözler önüne seriyor.
Kültürleri ve İnançları Nasıldı?
Saka Türkleri'nin kültürü hakkında en çok bilgi veren şeylerden biri de mezarları, özellikle de "kurgan" adı verilen höyük mezarlar. Bu mezarların içinde bulunan eşyalar, onların yaşam tarzı, inanışları ve sanatsal anlayışları hakkında ipuçları veriyor. Örneğin, paixi rüzgarlı mezarlarında bulunan altın takılar, özellikle o meşhur "hayvan üslubu" dediğimiz, stilize edilmiş hayvan figürleriyle bezenmiş eserler, onların doğaya olan bağlılığını ve sanatsal duyarlılığını gösteriyor. Tengriizm inanışının temel unsurlarını taşıdıkları düşünülüyor. Yani gökyüzü, atalar ve doğa ruhlarına tapıyorlardı. Ölümden sonra yaşama inanıyorlar ve bu yüzden ölülerini, yanlarında kullanacakları eşyalarla birlikte gömüyorlardı.
Günümüze Mirasları Ne Oldu?
Saka Türkleri'nin dilinin ne olduğu hala tam olarak bilinmiyor ama Türkçe'nin erken bir lehçesiyle konuştukları genel kabul görüyor. Onların izleri, bugün hala Orta Asya kültüründe canlılığını koruyor. Halk anlatılarında, destanlarında, müziklerinde, sanatlarında hala Saka ruhunu görebilirsin. Örneğin, Kazak bozkırındaki "Altın Adam" denilen, süslü zırhıyla gömülmüş Saka prensinin mezarı, onların ne kadar zengin bir kültüre sahip olduğunun somut bir kanıtı. Eğer Orta Asya'ya yolun düşerse, müzeleri gezmeden, özellikle de Kazakistan Ulusal Müzesi'ni ziyaret etmeden geçme. Orada Saka Türkleri'nin o muhteşem altın işlemeciliğini yakından görme şansın olacak.
Saka Türkleri'ni Anlamak İçin Ne Yapmalı?
- Eğer tarihe meraklıysan, Saka Türkleri'nin yaşamış olduğu coğrafyalara dair belgeseller izleyebilirsin.
- Özellikle Kurgan mezarlarından çıkan altın eserler üzerine yapılan araştırmalar ilginç bilgiler sunar. Bu tür bilgileri veren akademik yayınlara göz atabilirsin.
- Orta Asya halklarının geleneksel sanatları ve müzikleri hakkında bilgi edinmek de Saka kültürüne dair dolaylı bir bağ kurmanı sağlayabilir.