Vietnam savaşının sebebi nedir?
Vietnam Savaşı'nın Kökenleri ve Dinamikleri
Vietnam Savaşı dediğimizde, akla ilk gelen karmaşık uluslararası bir çatışma. Ama işin aslına bakarsan, bu sadece bir savaş değil, aynı zamanda
- yüzyılın ideolojik kutuplaşmasının da bir yansıması. Soğuk Savaş denilen o dönemde, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyetler Birliği arasındaki gerilim, dünyanın dört bir yanında vekalet savaşlarına neden oldu. Vietnam da bu gerilimden nasibini aldı.
- Sömürgecilik Mirası ve Bağımsızlık Mücadelesi
Vietnam'ın hikayesi, aslında Fransa'nın sömürgeciliğiyle başlıyor. Yüzyıl boyunca Fransız sömürgesi altında yaşayan Vietnamlılar için bu durum, ciddi bir ekonomik ve politik baskı anlamına geliyordu. 1945'te II. Dünya Savaşı'nın bitmesiyle, Vietnam'da bağımsızlık rüzgarları esmeye başladı. Ho Chi Minh liderliğindeki Viet Minh hareketi, ülkenin bağımsızlığını ilan etti. Ancak Fransa, bu bağımsızlık talebini kabullenmek istemedi.
Burada işler karıştı. Fransa, eski sömürüsünü geri almak isterken, Viet Minh de ülkesini korumaya çalışıyordu. Bu durum, Birinci Çinhina Savaşı'na yol açtı. 1954'teki Dien Bien Phu Muharebesi'nde Viet Minh'in zaferiyle Fransa çekilmek zorunda kaldı. Ama bu son değildi, sadece bir başlangıçtı.
- Bölünme ve Soğuk Savaş'ın Etkisi
Fransızların çekilmesiyle, Vietnam'ın kaderi Cenevre Anlaşmaları ile belirlendi. Bu anlaşmalarla Vietnam, geçici olarak Kuzey ve Güney olarak ikiye bölündü. Kuzey'de Ho Chi Minh'in komünist yönetimi, Güney'de ise ABD destekli bir hükümet kuruldu. Anlaşmaya göre 1956'da ülke genelinde seçimler yapılacak ve Vietnam birleşecekti. Ama bu seçimler hiçbir zaman yapılmadı.
Neden mi? Çünkü ABD, Kuzey'deki komünist etkinin Güney'ye yayılmasından korkuyordu. Bu durum, o dönemin siyasi atmosferiyle birebir örtüşüyordu. Soğuk Savaş'ın "domino teorisi" gereği, bir ülkenin komünist olması durumunda komşu ülkelerin de domino taşları gibi komünist olacağına inanılıyordu. ABD'nin Vietnam'a müdahale etmesinin temel sebebi de buydu. Komünizmin Asya'da yayılmasını önlemek istiyorlardı.
Bu noktada, Güney Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi (Vietkong) gibi gruplar ortaya çıktı. Bunlar, Güney Vietnam hükümetine karşı mücadele eden ve Kuzey Vietnam'dan destek alan silahlı gruplardı. ABD'nin bu gruplara karşı Güney Vietnam hükümetini desteklemesi, aslında savaşın doğrudan fitilini ateşledi.
- ABD'nin Artan Müdahalesi ve Savaşın Tırmanışı
Başlangıçta ABD, Güney Vietnam'a danışman ve yardım sağlıyordu. Ancak 1964'teki Tonkin Körfezi Olayı, ABD'nin savaşa doğrudan asker göndermesi için bir bahane oldu. Bu olayda Amerikan savaş gemilerinin Kuzey Vietnamlı torpido botları tarafından taciz edildiği iddia edildi, ancak olayın gerçekliği hala tartışmalıdır.
Bu olaydan sonra ABD, asker sayısını hızla artırdı. 1968'e gelindiğinde ABD'nin Vietnam'daki asker sayısı 500.000'i geçmişti. Sicim Operasyonu gibi büyük çaplı askeri operasyonlar düzenlendi. ABD, hava üstünlüğünü kullanarak yoğun bombardımanlar yaptı, Agent Orange gibi kimyasal silahlar kullandı.
Ancak bu yoğun askeri çabalara rağmen, ABD istediği sonucu alamadı. Vietkong, gerilla taktikleriyle direnişini sürdürdü ve Kuzey Vietnam ordusu da savaşa aktif olarak katıldı. Savaşın yıpratıcılığı, hem askerler hem de siviller üzerinde büyük bir travma yarattı. Amerikan kamuoyunda da savaşa karşı protestolar arttı. Savaşın maliyeti de giderek yükseliyordu. Bir tahminlere göre savaş, ABD'ye günde ortalama 250 milyon dolara mal oluyordu.
Deneyimlerime göre, bu tür uzun süren ve yıpratıcı savaşlarda en büyük bedeli siviller öder. Vietnam'da da durum böyleydi. Milyonlarca sivil hayatını kaybetti, köyler yerle bir oldu, aileler dağıldı.
Ne Öğrenebiliriz ve Günümüze Etkileri
Vietnam Savaşı'ndan alınacak çok ders var. Birincisi, kültürel ve siyasi gerçeklikleri göz ardı ederek yapılan müdahalelerin sonuçları genellikle olumsuz olur. ABD'nin Vietnam'ın yerel dinamiklerini ve bağımsızlık ruhunu yeterince anlamaması, savaşı kaybetmesinde büyük rol oynadı.
İkincisi, askeri gücün tek başına yeterli olmadığı. Siyasi çözümler ve halkın desteği olmadan, en güçlü ordu bile uzun vadede başarıya ulaşamaz. Vietkong'un halk desteğini arkasına alması ve gerilla taktiklerini ustaca kullanması, ABD'nin üstün silah gücünü etkisiz hale getirdi.
Üçüncüsü, medyanın ve kamuoyunun önemi. Savaşın gerçeklerinin dünyaya duyurulması ve ABD içinde artan kamuoyu baskısı, Amerikan politikasını etkiledi. Bu da bize, bilgiyi yaymanın ve doğruya ulaşmanın ne kadar kritik olduğunu gösteriyor.
Eğer bu tür tarihsel olayları daha iyi anlamak istiyorsan, sadece askeri istatistiklere değil, aynı zamanda o dönemin siyasi atmosferine, halkların beklentilerine ve sosyokültürel faktörlere de bakmaya çalış. Unutma ki her savaşın ardında insani hikayeler ve karmaşık nedenler yatar.