Döviz kuru çeşitleri nelerdir?

Döviz Kurları Dünyası: Neler Var Neler?

Döviz kuru dediğimizde aklına ne geliyor? Genelde cebimizdeki paranın başka bir ülkenin parası karşısındaki değeri olarak düşünürüz. Ama bu işin biraz daha derini var. Gelin, bu döviz kuru çeşitlerine bir göz atalım, senin de kafandaki soru işaretlerini gidelim.

Sabit Döviz Kuru

Bunu şöyle düşün: Bir ülkenin kendi para birimi ile ABD Doları gibi uluslararası geçerliliği olan bir para birimi arasındaki değeri, hükümet veya merkez bankası tarafından belirlenir ve bu değer çok uzun süreler boyunca, bazen de çok küçük dalgalanmalarla sabit tutulmaya çalışılır. Mesela, Suudi Arabistan Riyali'nin Dolar karşısındaki kuru yıllardır 1 dolar = 3.75 riyal civarında seyreder. Bu, ihracatçı ve ithalatçılar için öngörülebilirlik sağlar. Döviz kurundaki ani sıçramalardan etkilenmezsin. Ancak, ekonominin kendi dinamiklerinden uzaklaşma riski de taşır.

Dalgalı Döviz Kuru

Bu sistemde ise döviz kuru, tamamen arz ve talebe göre belirlenir. Yani, bir ülkenin para birimine olan talep artarsa değeri yükselir, talep azalırsa değeri düşer. Türkiye'de durum genellikle böyledir. Türk Lirası'nın Dolar veya Euro karşısındaki değeri her gün, hatta gün içinde bile değişir. Bu, piyasaların canlı olduğunun bir göstergesidir ama aynı zamanda kur dalgalanmalarının ticareti ve yatırımı daha riskli hale getirebileceği anlamına gelir. Mesela, geçen yıl 1 dolar = 10 TL iken, bugün 20 TL civarındaysa, bu dalgalı kurun bir sonucudur.

Sürünen veya Yönetilen Döviz Kuru

Bu, sabit kur ile dalgalı kur arasında bir yer. Merkez bankası, kurun tamamen serbestçe dalgalanmasına izin vermez, ancak sabit de tutmaz. Ekonomik koşullara, enflasyona ve ülkenin hedeflerine göre kur üzerinde kontrollü bir müdahale olur. Kurun belirli bir band içinde kalması hedeflenir. Amaç, hem dalgalanmaların olumsuz etkilerini azaltmak hem de piyasa dinamiklerini tamamen göz ardı etmemek. Bu sistemde bazen kur ani artışlar gösterebilir, çünkü müdahale zamanlaması ve miktarı piyasa tarafından her zaman öngörülemeyebilir.

Sabit Kurun Avantajları ve Dezavantajları

Avantajları: Özellikle dış ticaret yapanlar için kur riskini ortadan kaldırır, ekonomik planlama daha kolay hale gelir. Turizm ve yabancı yatırımcılar için güven verir.

Dezavantajları: Ülkenin kendi ekonomik gerçekliklerinden kopmasına neden olabilir. Merkez bankası, kuru sabit tutmak için ciddi rezerv harcayabilir veya para politikasında esnek olamayabilir. Eğer ülkenin kendi para birimi değer kaybediyorsa ama kuru sabit tutmaya çalışıyorsa, ithal mallar ucuz kalır ve bu da ithalatı teşvik ederek dış ticaret dengesini bozabilir.

Dalgalı Kurun Avantajları ve Dezavantajları

Avantajları: Döviz kurunun ülkenin ekonomik durumunu daha doğru yansıtmasını sağlar. Merkez bankasının para politikasında daha bağımsız hareket etmesine olanak tanır. Ani kur şoklarına karşı otomatik bir tampon görevi görebilir.

Dezavantajları: Kur dalgalanmaları, özellikle enflasyonist ortamlarda fiyat istikrarını bozabilir. İthalat maliyetlerini artırarak enflasyonu tetikleyebilir. Vadeli sözleşmeler veya döviz alım satımında daha yüksek risk anlamına gelir.

Senin İçin Pratik Öneriler

Eğer dövizle işin varsa, yani yurt dışından mal alıyor veya satıyorsan ya da yurt dışına yatırım yapıyorsan, hangi kur sisteminin geçerli olduğunu bilmek sana büyük avantaj sağlar.

• Dalgalı kur sisteminde: Kur riskini yönetmek için vadeli döviz sözleşmeleri veya opsiyonlar gibi finansal araçları araştırmalısın. Fiyatlarda beklenmedik sıçramalara karşı bir miktar döviz rezervi bulundurmak da faydalı olabilir.
• Sabit kur sisteminde: Kurun sabit olması sana öngörülebilirlik sunar. Ancak, ülkenin ekonomik istikrarını da göz önünde bulundurmalısın. Eğer ülke, kendi para birimini zorla sabit tutmaya çalışıyorsa, ileride yaşanabilecek değer kaybına karşı hazırlıklı olmalısın.
• Genel Tavsiye: Döviz kurlarını sadece bir rakam olarak görme. Arkasındaki ekonomik nedenleri anlamaya çalış. Ülkenin enflasyon oranları, faiz politikaları, dış ticaret dengesi gibi faktörler döviz kurunu doğrudan etkiler. Bunları takip etmek, sana daha bilinçli kararlar alma imkanı verir. Örneğin, faiz oranları yükseldiğinde genellikle yerel para birimi değer kazanma eğilimindedir.