Kovuşturma nedir ne demek?

Hukuk terimleri, günlük hayatta sıkça karşımıza çıksa da, anlamları bazen kafa karıştırıcı olabilir. Özellikle yargılama süreçleriyle ilgili terimler, vatandaşların haklarını ve süreçleri daha iyi anlamaları için büyük önem taşır. Bu terimlerden biri de “kovuşturma”dır. Peki, kovuşturma nedir ve hukuk sistemimizdeki yeri tam olarak ne anlama gelir? Bu yazımızda, kovuşturma kavramını tüm detaylarıyla inceleyerek, yargılamanın bu kritik aşamasını anlaşılır bir şekilde ele alacağız.

Kovuşturma Nedir? Genel Tanımı ve Hukuktaki Yeri

Kovuşturma, ceza muhakemesinin en önemli aşamalarından biridir ve iddianamenin kabulüyle başlayıp hükmün kesinleşmesine kadar devam eden süreci ifade eder. Daha basit bir ifadeyle, bir suç işlendiği iddiasıyla ilgili olarak savcılık tarafından toplanan delillerin yeterli bulunması ve bir iddianame hazırlanarak mahkemeye sunulmasıyla başlayan, mahkeme huzurunda yapılan yargılama faaliyetlerinin bütünüdür. Kovuşturma aşaması, soruşturma aşamasından sonra gelir. Soruşturma aşamasında savcılık, suç şüphesi üzerine delil toplar ve olayı araştırır. Eğer toplanan deliller, suçun işlendiğine dair yeterli şüphe uyandırıyorsa, savcı bir iddianame hazırlar ve bunu mahkemeye sunar. Mahkemenin bu iddianameyi kabul etmesiyle birlikte kovuşturma aşaması resmen başlar.

Bu aşamada taraflar, yani iddia makamı (savcı), sanık ve varsa katılanlar (mağdur veya suçtan zarar görenler) mahkeme huzurunda delillerini sunar, tanıkları dinletir ve savunmalarını yaparlar. Kovuşturma, adaletin tecellisi için kritik bir süreçtir; zira tüm delillerin tartışıldığı, savunmaların yapıldığı ve nihayetinde bir kararın verildiği aşamadır.

Kovuşturma Aşamasının Temel Özellikleri ve Amaçları

Kovuşturma aşaması, kendine özgü bazı temel özelliklere sahiptir ve belirli amaçları taşır:

• Aleniyet (Açıklık): Kural olarak duruşmalar herkese açıktır. Bu, yargılamanın şeffaflığını ve kamu denetimini sağlar. Ancak bazı özel durumlarda (örneğin, çocukların veya cinsel suç mağdurlarının korunması amacıyla) duruşmalar gizli yapılabilir.
• Sözlülük: Kovuşturma aşamasında delillerin sunumu, tanık ifadeleri ve savunmalar genellikle sözlü olarak yapılır. Bu, tarafların birbirlerini ve mahkemeyi daha iyi anlamalarını sağlar.
• Doğrudanlık (Vasıtasızlık): Mahkeme, delilleri ve tanıkları doğrudan kendisi değerlendirir. Yani, delillerin ve ifadelerin aracı olmadan doğrudan mahkeme tarafından algılanması esastır.
• Yüzyüzelik: Tarafların ve tanıkların mahkeme huzurunda bulunarak birbirleriyle ve mahkemeyle doğrudan iletişim kurması esastır. Bu, çapraz sorgu gibi mekanizmalarla gerçeğin ortaya çıkmasına yardımcı olur.
• Çelişmeli Tartışma (İddia ve Savunma Dengesi): Kovuşturma, iddia makamı ile savunma makamının eşit şartlarda delillerini sunup birbirlerinin argümanlarını çürütmeye çalıştığı bir ortamdır. Bu, adil yargılanma hakkının temel bir prensibidir.

Kovuşturmanın temel amacı, suç isnadının doğru olup olmadığını, yani sanığın isnat edilen suçu işleyip işlemediğini, işlediyse hangi delillerle sabit olduğunu ve ne tür bir ceza veya güvenlik tedbirine hükmedilmesi gerektiğini belirlemektir. Bu süreç sonunda mahkeme, sanık hakkında beraat, mahkumiyet, ceza verilmesine yer olmadığı veya davanın düşmesi gibi kararlar verebilir.

Kovuşturma Sürecinde Yer Alan Temel Aktörler

Kovuşturma sürecinde birden fazla aktör rol oynar ve her birinin kendine özgü görev ve sorumlulukları bulunur:

• Mahkeme (Yargıç/Hakimler): Kovuşturmanın merkezinde yer alan kurumdur. İddianameyi kabul eder, duruşmaları yönetir, delilleri değerlendirir, tanıkları dinler, tarafların iddia ve savunmalarını alır ve nihai kararı verir. Yargıcın görevi, tarafsız bir şekilde adaleti sağlamaktır.
• Cumhuriyet Savcısı: İddia makamını temsil eder. Soruşturma aşamasında topladığı delillere dayanarak iddianameyi hazırlar ve kovuşturma aşamasında da sanığın suçluluğunu ispat etmeye çalışır. Kamu adına hareket eder ve gerçeğin ortaya çıkarılması için çalışır.
• Sanık: Hakkında suç isnadında bulunulan kişidir. Kovuşturma aşamasında savunma hakkını kullanır, lehine olan delilleri sunabilir, tanık dinletebilir ve kendisine yöneltilen suçlamalara karşı kendini savunur. Adil yargılanma hakkı kapsamında birçok güvenceye sahiptir.
• Müdafi (Avukat): Sanığın hukuki yardımcısıdır. Sanığın haklarını korur, savunmasını hazırlar, delilleri inceler, tanıkları sorgular ve mahkemede sanığı temsil eder. Sanığın etkin bir savunma yapabilmesi için müdafiinin rolü hayati önem taşır.
• Katılan (Mağdur/Suçtan Zarar Gören): Suçtan doğrudan zarar gören veya mağdur olan kişidir. Kovuşturma aşamasında davaya katılma talebinde bulunabilir ve bu talep kabul edildiğinde, kendi haklarını korumak amacıyla delil sunabilir, tanık dinletebilir ve yargılamayı takip edebilir.
• Tanıklar: Suçla ilgili bilgi veya görgü sahibi olan kişilerdir. Mahkeme huzurunda yemin ederek bildiklerini anlatırlar. Tanık ifadeleri, davanın aydınlatılmasında önemli bir rol oynayabilir.

Sonuç olarak, kovuşturma, ceza yargılamasının en kritik ve kamuoyunun en çok dikkatini çeken aşamasıdır. Bu aşamada, suç isnadının doğruluğu tüm yönleriyle araştırılır, deliller tartışılır ve tarafların hakları güvence altına alınarak adil bir yargılama süreci işletilir. Kovuşturmanın doğru bir şekilde anlaşılması, hem vatandaşların hukuki süreçlere olan güvenini artırır hem de adalet sistemimizin işleyişini daha şeffaf hale getirir.