Bilanço nedir nasıl yorumlanır?

Bilanço Nedir, Nasıl Yorumlanır?

Şirketlerin mali sağlığını anlamak için bilançoya bakmak şart. Bu belge, bir şirketin belirli bir tarihteki varlıklarını, borçlarını ve öz sermayesini gösterir. Basitçe, şirketin “neye sahip olduğu” (varlıklar) ve “kime ne kadar borçlu olduğu” (borçlar ve öz sermaye) arasındaki dengeyi ortaya koyar. Denklemi şudur: Varlıklar = Borçlar + Öz Sermaye. Bu denge her zaman sağlanmak zorunda.

Bilanço Kalemleri ve Anlamları

Bilanço iki ana bölümden oluşur: Varlıklar ve Kaynaklar (Borçlar ve Öz Sermaye). Bunları daha yakından inceleyelim:

Varlıklar: Şirketin Sahip Oldukları

• Dönen Varlıklar: Bir yıl veya daha kısa sürede nakde çevrilebilecek varlıklardır.
• Hazır Değerler: Kasadaki nakit, bankadaki paralar gibi en likit varlıklar. Örneğin, şirketin banka hesabında 100.000 TL olduğunu düşün.
• Menkul Kıymetler: Kısa vadeli alım satım amacıyla tutulan hisse senedi, tahvil gibi.
• Ticari Alacaklar: Müşterilere yapılan satışlardan doğan ve tahsil edilmesi beklenen tutarlar. Diyelim ki müşterilerinizden tahsil edeceğiniz toplam 50.000 TL var.
• Stoklar: Üretilmiş veya ham madde halindeki mallar. Üretimdeki veya satışa hazır ürünleriniz 200.000 TL değerinde olabilir.
• Duran Varlıklar: Bir yıldan daha uzun sürede fayda sağlayacak veya nakde çevrilecek varlıklardır.
• Maddi Duran Varlıklar: Binalar, makineler, araçlar gibi fiziksel varlıklar. Fabrika binanız 1.000.000 TL, makineleriniz ise 500.000 TL değerinde olabilir.
• Maddi Olmayan Duran Varlıklar: Marka değeri, patentler, lisanslar gibi fiziksel olmayan ancak değeri olan kalemler.
• Finansal Duran Varlıklar: Uzun vadeli yatırımlar, iştirakler gibi.

Kaynaklar: Şirketin Finansman Kaynakları

• Kısa Vadeli Yükümlülükler (Borçlar): Bir yıl içinde ödenmesi gereken borçlar.
• Ticari Borçlar: Tedarikçilere olan borçlar. Örneğin, hammadde aldığınız firmaya 75.000 TL borcunuz olabilir.
• Diğer Borçlar: Banka kredileri (kısa vadeli), vergi borçları gibi. Kısa vadeli banka krediniz 125.000 TL olabilir.
• Uzun Vadeli Yükümlülükler (Borçlar): Bir yıldan sonra ödenmesi gereken borçlar.
• Uzun Vadeli Krediler: Bankalardan alınan ve vadesi bir yılı aşan krediler. Bir makine yatırımı için aldığınız uzun vadeli kredi 300.000 TL olabilir.
• Borç Senetleri: Uzun vadeli olarak çıkarılan borçlanma araçları.
• Öz Sermaye: Şirket sahiplerinin şirkete koyduğu sermaye ve şirketin elde ettiği karların dağıtılmayıp şirkette bırakılan kısmı.
• Sermaye: Ortakların şirkete koyduğu ana para.
• Kar Yedekleri: Gelecekteki olası zararları karşılamak veya yatırımlar için ayrılan karlar.
• Geçmiş Yıllar Karları / Zararları: Önceki dönemlerden devreden kar veya zarar.

Bilanço Nasıl Yorumlanır? Pratik İpuçları

Bilanço yorumunda sadece rakamlara bakmak yeterli değil. Bu rakamların birbirleriyle ve sektör ortalamalarıyla karşılaştırılması gerekir. Deneyimlerime göre dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şunlar:

1. Likidite Analizi: Şirket Borçlarını Ödeyebilir mi?

Şirketin kısa vadeli borçlarını ne kadar kolay ödeyebileceğini anlamak için likidite oranlarına bakarız. En bilinen ikisi:

• Cari Oran: Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yükümlülükler. İdeal olarak 1.5 ila 2 arasında olması istenir. Cari oranınız 250.000 TL / 200.000 TL = 1.25 ise, bu durum şirketin kısa vadeli borçlarını ödemekte biraz zorlanabileceğini gösterebilir. Daha yüksek oran, daha iyi likidite anlamına gelir.
• Asit-Test (Hızlı Likidite) Oranı: (Dönen Varlıklar - Stoklar) / Kısa Vadeli Yükümlülükler. Stokların likiditesi daha düşük olduğu için bu oranda stoklar düşülür. Asit-test oranı genellikle 1 civarında olmalıdır. Stoklarınız hariç dönen varlıklarınız 50.000 TL ise, oranınız 50.000 TL / 200.000 TL = 0.25 olur ki bu oldukça düşük bir değerdir ve stokların likidite sorununu ne kadar artırdığını gösterir.

Pratik İpucu: Eğer cari oranınız 1’in altındaysa, şirketin nakit akışında sorunlar olabilir. Stoklarınızın dönme hızı da bu noktada önemlidir. Stoklar ne kadar hızlı satılırsa, likidite sorunu o kadar azalır.

1. Finansal Yapı Analizi: Şirket Borçlu mu, Öz Sermayesi mi Güçlü?

Şirketin ne kadar borç kullandığını ve bunun ne kadarının öz sermayeden geldiğini anlamak önemlidir.

• Kaldıraç Oranı (Borç / Öz Sermaye): Bu oran, şirketin finansmanında borcun ne kadar önemli olduğunu gösterir. Örneğin, şirketin toplam borcu 500.000 TL ve öz sermayesi 700.000 TL ise, kaldıraç oranı 500.000 TL / 700.000 TL ≈ 0.71'dir. Bu, her 1 TL öz sermayeye karşılık yaklaşık 0.71 TL borç olduğu anlamına gelir. Yüksek oran, şirketin borç bağımlılığının yüksek olduğunu gösterir.
• Öz Sermaye Oranı: Öz Sermaye / Toplam Varlıklar. Bu oran, şirketin varlıklarının ne kadarının sahipleri tarafından finanse edildiğini gösterir. Yukarıdaki örnekte öz sermaye oranı 700.000 TL / 1.200.000 TL ≈ 0.58'dir. Yani varlıkların %58'i öz sermaye ile finanse ediliyor.

Pratik İpucu: Sektör ortalamalarını kontrol edin. Bazı sektörlerde yüksek borçluluk normal olabilirken, bazılarında riskli kabul edilir. Şirketin borçlarının faizini ödeyebilecek kadar kar üretip üretmediğini de mutlaka inceleyin (bu genellikle gelir tablosunda görülür).

1. Varlık Kullanımının Etkinliği

Şirketin varlıklarını ne kadar verimli kullandığı da önemlidir. Bu noktada dönen varlıkların ne kadar sürede nakde dönüştüğüne bakılabilir.

• Stok Devir Hızı: Satılan Malın Maliyeti / Ortalama Stok Değeri. Bu oran, stokların yılda kaç kez satılıp yeniden alındığını gösterir. Yüksek stok devir hızı, stokların etkin kullanıldığını gösterir.
• Alacak Tahsil Süresi: Ticari Alacaklar / (Satışların Maliyeti / 365). Müşterilerden ortalama ne kadar sürede tahsilat yapıldığını gösterir. Kısa tahsil süresi, şirketin nakit akışı için daha iyidir.

Pratik İpucu: Eğer şirketin stokları uzun süredir elde tutuluyorsa veya müşterilerden tahsilat çok uzun sürüyorsa, bu durum hem işletme sermayesi ihtiyacını artırır hem de olası stok değer kayıpları veya alacak tahsil edilememe riskini yükseltir.

Bilanço, bir şirketin fotoğrafıdır. Bu fotoğrafı doğru okuyarak, şirketin finansal sağlığı hakkında önemli çıkarımlar yapabilirsin.