Pandemi sürecinde işten çıkarma cezası ne kadar?
Pandemi Sürecinde İşten Çıkarma Cezası: Bilmen Gerekenler
Pandemi sürecinde işten çıkarma yasağı ve bununla ilgili yaptırımlar konusu, birçok çalışanın kafasında soru işaretleri yaratıyor. Deneyimlerime göre, bu süreçte işverenlerin işten çıkarma cezalarıyla karşılaşmaması için dikkat etmesi gereken bazı temel noktalar var.
- İşten Çıkarma Yasağı ve İstisnaları
COVID-19 pandemisi nedeniyle getirilen işten çıkarma yasağı, temel olarak 4857 sayılı İş Kanunu'nun ilgili maddelerine dayandırıldı. Bu yasak, genellikle belirli bir tarihe kadar (örneğin 30 Haziran 2021'e kadar uzatılmıştı) geçerliydi. Ancak bu yasağın da bazı önemli istisnaları bulunuyor. İşverenin fesih hakkını kullanabileceği durumlar şunlardır:
- İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı: Eğer işçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilecek derecede ağır kusurlu bir davranış sergilerse, işten çıkarma yasağı bu durumu kapsamaz. Örneğin, işverene hakaret etmek, hırsızlık yapmak gibi durumlar buna örnek olabilir.
- İşyerinin, işçinin veya işyerinin güvenliğinin tehlikeye girmesi: İşçinin tutum ve davranışları nedeniyle işyerinde veya çalışma ortamında ciddi bir tehlike oluşursa, yine fesih hakkı doğabilir.
- İşçinin iş sözleşmesi süresinin sona ermesi: Belirli süreli iş sözleşmeleri, süresi bittiğinde kendiliğinden sona erer. Bu durum, yasak kapsamında değerlendirilmez.
- Kod-29 ile çıkış: Pandemi döneminde en çok tartışılan konulardan biri "kod-29" ile yapılan fesihlerdi. İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması bahanesiyle yapılan bu çıkışlar, işçinin işsizlik maaşı alma hakkını engellediği için ciddi tepkilere neden oldu. Haksız yere kod-29 ile işten çıkarılan işçiler, işe iade davası açabilir ve bu durumda işveren hem işçiye tazminat ödemek zorunda kalır hem de hem idari para cezasıyla karşılaşabilir.
- İşten Çıkarma Cezaları ve Yaptırımlar
Pandemi yasakları döneminde işten çıkarma yasağına uymayan işverenler için ciddi cezalar öngörülmüştür. Bu cezalar genellikle şunları içerir:
- İdari Para Cezaları: İş Kanunu'na aykırı davranan işverenlere, her bir aykırı işlem için belirli miktarda idari para cezası uygulanabilir. Bu cezalar, işçi sayısı ve aykırılığın niteliğine göre değişir. Örneğin, bir işçiyi yasak dönemde haksız yere işten çıkaran bir işveren, o işçi için brüt asgari ücretin üç katı kadar idari para cezası ile karşı karşıya kalabilir.
- Tazminatlar: Haksız yere işten çıkarılan işçiler, İş Kanunu'nun ilgili maddelerine göre kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve koşullara göre kötü niyet tazminatı gibi haklarını talep edebilirler. Eğer fesih haksız yere yapılmışsa ve işçi işe iade davası kazanırsa, işveren ayrıca işçiye boşta kaldığı süre ücretini ve diğer haklarını da ödemek zorunda kalır.
- İşe İade Davası Sonuçları: İş mahkemeleri tarafından haksız fesih kararı verilmesi durumunda, işveren işçiyi işe başlatmak veya işe başlatmamak arasındaki farkı (en çok dört aya kadar boşta kaldığı süre ücreti) ödemekle yükümlüdür.
- İşverenlerin Dikkat Etmesi Gerekenler ve Pratik Öneriler
Deneyimlerime göre, işverenlerin bu süreçte hem yasalara uygun hareket etmeleri hem de işçi-işveren ilişkisini sağlıklı sürdürmeleri için bazı stratejiler izlemesi önemlidir:
- Yasal Mevzuatı Yakından Takip Edin: Pandemi süreci boyunca iş hukuku ile ilgili birçok geçici düzenleme yapıldı. Bu düzenlemelerin güncel halini ve istisnalarını iyi bilmek, olası cezai durumlardan korunmanızı sağlar. Özellikle fesih hakkını kullanmayı düşünüyorsanız, güncel mevzuatı dikkatlice inceleyin.
- Alternatif Çözümler Üretin: İşten çıkarma yerine, kısa çalışma ödeneği, ücretsiz izin gibi alternatifleri değerlendirin. Bu hem yasaklara uyumu sağlar hem de deneyimli çalışanlarınızı kaybetmenizi önler.
- Şeffaf İletişim Kurun: Çalışanlarınızla açık ve dürüst bir iletişim içinde olun. Eğer işletmeniz mali sıkıntı yaşıyorsa, durumu şeffaf bir şekilde anlatın ve olası çözümleri birlikte konuşun.
- Kıdem Tazminatı ve Diğer Hakları Göz Ardı Etmeyin: İşten çıkarma kararı aldığınızda, işçinin hak ettiği tüm tazminatları (kıdem, ihbar vb.) eksiksiz ve zamanında ödediğinizden emin olun.
- Fesih Gerekçesini Somutlaştırın: Eğer işten çıkarma yasağının istisnalarından birine dayanarak fesih yapacaksanız, bu gerekçeyi somut delillerle destekleyin. Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık gibi durumlar için tutanaklar, şahitler gibi kanıtlar hazırlayın.
Unutmayın ki, işten çıkarma kararları her zaman hassas süreçlerdir. Yasalara uygun hareket etmek ve çalışanlarınızın haklarını gözetmek, hem sizin hem de işletmenizin uzun vadeli itibarı için kritik öneme sahiptir.