İlk defa parlamenter sisteme ne zaman geçildi?
İçindekiler
Parlamenter sistem, günümüzde birçok demokrasinin temelini oluşturan, kuvvetler ayrılığı ilkesine dayalı bir yönetim biçimidir. Peki, ilk defa parlamenter sisteme ne zaman geçildi ve bu sistem nasıl ortaya çıktı? Bu blog yazımızda, parlamenter sistemin tarihine ve gelişimine yakından bakacağız.
Parlamenter Sistemin Doğuşu: İngiltere
Parlamenter sistemin kökenleri, 17. yüzyıl İngiltere’sine kadar uzanmaktadır. İngiliz İç Savaşı ve sonrasında yaşanan gelişmeler, monarşinin yetkilerini kısıtlayarak parlamentonun gücünü artırmıştır. Özellikle 1688’deki Şanlı Devrim ile birlikte, kralın yetkileri önemli ölçüde sınırlandırılmış ve parlamento, yasama yetkisini büyük ölçüde eline almıştır.
Bu dönemde parlamento, kralın seçtiği bakanları denetlemeye başlamış ve hükümetin güvenoyu alması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu durum, parlamenter sistemin temelini oluşturan "hükümetin parlamentoya karşı sorumlu olması" ilkesinin ilk adımları olmuştur. Böylece, İngiltere "ilk defa parlamenter sisteme" geçişin öncüsü olmuştur.
Westminster Modeli ve Parlamenter Sistemin Yayılması
İngiltere’de gelişen bu sistem, zamanla "Westminster Modeli" olarak anılmaya başlamış ve diğer ülkelere de ilham kaynağı olmuştur. Özellikle İngiliz kolonileri, bağımsızlıklarını kazandıktan sonra bu modeli benimsemişlerdir. Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi ülkeler, Westminster Modelini kendi siyasi yapılarına uyarlayarak parlamenter sisteme geçmişlerdir.
19. ve 20. yüzyıllarda, Avrupa’da da parlamenter sistem yaygınlaşmıştır. Fransa, İtalya ve Almanya gibi ülkeler, monarşiden cumhuriyete geçiş süreçlerinde parlamenter sistemi benimsemişlerdir. Ancak, her ülkenin kendine özgü siyasi ve sosyal koşulları, farklı parlamenter sistem modellerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Örneğin, Almanya’daki "Şansölye Tipi Parlamenter Sistem" ile İngiltere’deki "Westminster Modeli" arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır.
Özetle, ilk defa parlamenter sisteme geçişin İngiltere'de gerçekleştiğini ve bu sistemin zamanla farklı coğrafyalara yayılarak çeşitli modellere dönüştüğünü gördük. Parlamenter sistem, demokrasi ve temsiliyetin güçlenmesinde önemli bir rol oynamıştır ve günümüzde de birçok ülke tarafından uygulanmaya devam etmektedir.