Yadımlama ve özümseme nedir?

Günlük hayatımızda sıklıkla duyduğumuz ancak tam olarak ne anlama geldiğini belki de pek düşünmediğimiz iki önemli kavram var: Yadımlama ve özümseme. Özellikle psikoloji ve eğitim alanlarında karşımıza çıkan bu terimler, yeni bilgileri öğrenme ve mevcut bilgi birikimimize entegre etme süreçlerimizi ifade eder. Gelin, bu iki kavramı daha yakından inceleyelim.

Yadımlama: Yeni Bilginin Mevcut Şemaya Uydurulması

Yadımlama, kısaca, yeni bir deneyimi veya bilgiyi, mevcut zihinsel yapılarımıza ya da "şemalarımıza" uydurma çabasıdır. Şema, zihnimizde dünyayı anlamlandırmak için oluşturduğumuz kalıplardır. Örneğin, bir çocuk ilk kez bir kedi gördüğünde ve onu "köpek" olarak adlandırdığında yadımlama yapmış olur. Çünkü zihnindeki dört ayaklı hayvan şemasına yeni bir bilgiyi (kediyi) uydurmaya çalışmaktadır.

Yadımlama süreci, mevcut bilgilerimizi kullanarak yeni karşılaştığımız durumları anlamlandırmamızı sağlar. Ancak, bu süreç zaman zaman hatalı sonuçlara da yol açabilir. Çünkü yeni bilgi, mevcut şemaya tam olarak uymayabilir ve zorla uydurulmaya çalışılabilir. Bu nedenle, yalnızca yadımlama yaparak öğrenmek eksik ve yanıltıcı olabilir.

Özümseme: Şemaların Yeni Bilgiye Göre Değiştirilmesi

Özümseme ise, yeni bir deneyim veya bilgiyle karşılaştığımızda, mevcut şemalarımızı bu yeni bilgiye uyacak şekilde değiştirme sürecidir. Yani, zihnimizdeki kalıpları, yeni karşılaştığımız gerçekliğe uyarlamaktır. Örneğin, çocuk kedinin köpekten farklı özelliklere sahip olduğunu (miyavlaması, farklı tüy yapısı vb.) öğrendiğinde ve kediler için yeni bir şema oluşturduğunda özümseme yapmış olur.

Özümseme, daha derin ve kalıcı bir öğrenme sağlar. Çünkü yeni bilgi, mevcut bilgi birikimimizle çeliştiğinde, zihnimiz bu çelişkiyi gidermek için mevcut şemalarını değiştirir. Bu sayede, dünyayı daha doğru ve kapsamlı bir şekilde anlamlandırabiliriz. Özümseme, bilişsel gelişimin temelini oluşturur ve öğrenme sürecinde aktif bir rol oynamamızı sağlar.

Özetle, yadımlama ve özümseme birbirini tamamlayan iki önemli öğrenme mekanizmasıdır. Yadımlama, yeni bilgiyi mevcut şemaya uydururken, özümseme ise şemayı yeni bilgiye göre değiştirir. Bu iki süreç arasındaki denge, etkili ve anlamlı bir öğrenme deneyimi için kritik öneme sahiptir.