🗞️ Manisa Haber

Dönence nedir kısaca Eodev?

14 Haziran 2025 Manisa Haber

Dönence Nedir?

Dönence dediğimiz şey, aslında Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesinde izlediği yolun bir sonucu olarak ortaya çıkan bir durum. Bunu şöyle düşün: Dünya düz bir zeminde değil de, hafif eğik bir açıyla (yaklaşık 23.5 derece) Güneş'in etrafında dönüyor. İşte bu eğiklik, yılın belirli zamanlarında Güneş ışınlarının belirli enlemlere dik veya dike yakın açıyla gelmesine neden oluyor.

Bu durum, yaz ve kış mevsimlerinin temelini oluşturuyor. Güneş ışınlarının daha dik geldiği yarımkürede yaz yaşanırken, daha eğik geldiği yarımkürede kış yaşanır. Dönenceler de işte bu maksimum eğiklik noktalarını ifade eden coğrafi enlemlerdir.

Yengeç Dönencesi ve Oğlak Dönencesi

İki tane temel dönencemiz var:

  • Yengeç Dönencesi: Bu dönence, Kuzey Yarımküre'de bulunur ve yaklaşık olarak 23.5 derece Kuzey enleminde yer alır. Yaz aylarında Güneş ışınlarının bu enleme dik geldiği zamanı hatırla. Bu durum, Kuzey Yarımküre için en uzun gündüz ve en kısa gece anlamına gelir. Bu tarih genellikle 21 Haziran civarındadır ve Yaz Gündönümü olarak da bilinir.
  • Oğlak Dönencesi: Bu da Güney Yarımküre'de yer alır ve yaklaşık olarak 23.5 derece Güney enleminde bulunur. Kış aylarında, yani Kuzey Yarımküre yaz yaşarken, Güneş ışınları Oğlak Dönencesi'ne dik gelir. Bu da Güney Yarımküre için en uzun gündüz ve en kısa gece anlamına gelir. Bu tarih de genellikle 21 Aralık civarındadır ve Kış Gündönümü olarak bilinir.

Deneyimlerime göre, bu iki dönencenin tam olarak 23.5 derece olması tesadüf değil. Bu eğiklik, Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşünden kaynaklanıyor ve bu eğiklik sabit olduğu sürece dönencelerin konumu da belirli kalır.

Dönencelerin Önemi ve Etkileri

Dönenceler sadece coğrafi birer çizgi değil, aynı zamanda yaşamı ve iklimi doğrudan etkileyen önemli unsurlardır. Bu bölgelerdeki iklim tiplerini düşün mesela. Dönencelerin çevresi genellikle sıcak iklim kuşaklarına denk gelir. Bol güneş ışığı aldığı için bu bölgelerdeki sıcaklıklar genellikle yüksektir.

Bir örnek vermek gerekirse, Yengeç Dönencesi'nin geçtiği yerlerde Mısır, Suudi Arabistan, Hindistan gibi ülkeler bulunur. Bu bölgelerdeki kuraklık ve çöl iklimleri, dönencelerin etkisiyle yakından ilgilidir. Oğlak Dönencesi'nin geçtiği yerlerde ise Avustralya, Brezilya, Afrika'nın güneyi gibi yerler var. Bu bölgelerde de tropikal ve savan iklimleri yaygındır.

Bununla birlikte, dönenceler aynı zamanda kuzey ışıkları (Aurora Borealis) ve güney ışıkları (Aurora Australis) gibi muhteşem doğa olaylarının gözlemlenebileceği enlemlerden biraz daha farklıdır. Dönenceler, Güneş'in en kuzey ve en güneyde en dik açıyla görüldüğü sınırları çizer.

Dönenceleri Anlamak İçin İpuçları

Eğer dönenceleri daha iyi anlamak istersen, şunları yapabilirsin:

  • Haritalara bak: Bir dünya haritası aç ve Yengeç ve Oğlak Dönencesi'nin hangi ülkelerden geçtiğini işaretle. Bu sana coğrafi bir perspektif kazandırır.
  • Mevsim geçişlerini takip et: 21 Haziran ve 21 Aralık tarihlerinde, hem Kuzey hem de Güney Yarımküre'de güneşin konumu ve gün uzunlukları arasındaki farkları gözlemlemeye çalış.
  • İklimleri karşılaştır: Dönenceler çevresindeki ve daha kutupsal bölgelerdeki iklimler arasındaki temel farkları öğrenmek, dönencelerin etkisini daha somut görmeni sağlar.

Özetle, dönenceler Dünya'nın eğik ekseninin bir sonucu olarak ortaya çıkan, Güneş ışınlarının belirli enlemlere dik geldiği sınırları belirten coğrafi paralellerdir ve mevsimler, iklimler üzerinde büyük etkisi vardır.