Yargı kolları nelerdir?

Hukuk, bir toplumun düzenini sağlamak ve bireylerin haklarını korumak için vazgeçilmez bir unsurdur. Bu düzenin sağlanmasında ve hakların korunmasında en önemli rolü ise yargı kolları üstlenir. Peki, Türkiye'de yargı kolları nelerdir ve her birinin görevi nedir? Bu yazımızda, bu önemli konuya yakından bakacağız.

Anayasa Yargısı

Anayasa yargısı, bir devletin anayasasının üstünlüğünü ve korunmasını sağlayan yargı koludur. Türkiye'de bu görevi Anayasa Mahkemesi yerine getirir. Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün Anayasa'ya uygunluğunu denetler. Ayrıca, bireysel başvuruları da değerlendirerek temel hak ve özgürlüklerin korunmasına katkıda bulunur.

Anayasa Mahkemesi'nin kararları, yasama, yürütme ve yargı organlarını bağlar. Yani, Anayasa Mahkemesi bir kanunu Anayasa'ya aykırı bulursa, o kanun yürürlükten kalkar ve tüm devlet organları bu karara uymak zorundadır.

Adli Yargı

Adli yargı, hukuk ve ceza davalarına bakan yargı koludur. Kendi içinde iki ana dala ayrılır: Hukuk mahkemeleri ve ceza mahkemeleri. Hukuk mahkemeleri, bireyler arasındaki özel hukuk ilişkilerinden doğan uyuşmazlıkları çözer. Boşanma davaları, alacak davaları, tapu iptali davaları gibi birçok dava bu mahkemelerde görülürken, ceza mahkemeleri ise suç işleyen kişilerin cezalandırılmasına yönelik davalara bakar. Hırsızlık, yaralama, dolandırıcılık gibi suçlar bu mahkemelerin görev alanına girer. Hem hukuk hem de ceza mahkemeleri farklı derecelerde bulunur; ilk derece mahkemeleri, istinaf mahkemeleri (bölge adliye mahkemeleri) ve Yargıtay.

İdari Yargı

İdari yargı, devletin idari işlemlerine karşı açılan davalara bakan yargı koludur. İdarenin, yani devletin yaptığı işlemlerden zarar gören kişiler, bu işlemlere karşı idari yargıda dava açabilirler. Örneğin, bir belediyenin imar planına karşı, bir memurun görevden alınmasına karşı veya bir öğrencinin okuldan uzaklaştırılmasına karşı idari yargıda dava açılabilir. Danıştay ve idare mahkemeleri, bu yargı kolunun temel unsurlarıdır. Danıştay, hem ilk derece mahkemesi olarak bazı davalara bakar hem de temyiz mahkemesi olarak idare mahkemelerinin kararlarını denetler.

Uyuşmazlık Yargısı

Uyuşmazlık yargısı, adli ve idari yargı kolları arasındaki görev uyuşmazlıklarını çözen yargı koludur. Bu görevi, Uyuşmazlık Mahkemesi yerine getirir. Bazen bir davanın hangi yargı kolunda görüleceği konusunda tereddütler yaşanabilir. İşte bu gibi durumlarda Uyuşmazlık Mahkemesi devreye girer ve hangi yargı kolunun görevli olduğuna karar verir. Bu sayede, davaların doğru yargı kolunda görülmesi sağlanır ve hukuk sisteminin işleyişi kolaylaştırılır.

Özetle, Türkiye'de Anayasa Mahkemesi, adli yargı (hukuk ve ceza mahkemeleri), idari yargı ve Uyuşmazlık Mahkemesi olmak üzere farklı yargı kolları bulunmaktadır. Her bir yargı kolu, hukuk sistemimizin düzgün işlemesi ve adaletin sağlanması için hayati öneme sahiptir. Bu yargı kolları sayesinde, haklarımız güvence altında tutulur ve toplumun huzuru korunur.