Yargı yolu kapalı olan işlemler nelerdir?
Yargı Yolu Kapalı İşlemler: Bilmen Gerekenler
Bazı hukuki işlemlerin mahkemeye taşınamayacağını biliyor muydun? Yani, bir sorun yaşadığında veya bir konuda anlaşmazlığa düştüğünde, her zaman avukatına koşup dava açamazsın. Deneyimlerime göre, bu durumlar genellikle belirli alanlarda karşımıza çıkıyor ve neyin yargı yoluyla çözülemeyeceğini bilmek, gereksiz zaman ve para kaybını önler.
- İdari İşlemlerin İç Hukuk Yoluyla Denetimi
Türkiye'de idare hukuku, devletin yaptığı işlemleri düzenler. Birçok idari işlem için yargı yolu açık olsa da, bazıları doğrudan mahkemeye gitmez.
Örneğin, bir kamu kurumunun iç yönetmeliği veya personelin kendi arasındaki disiplin hükümleri gibi konular, öncelikle ilgili kurumun kendi içinde çözülür. Eğer bu iç çözümler de tatmin edici olmazsa, daha üst mercilere başvurulabilir. Nihayetinde, eğer yine de bir hak ihlali söz konusuysa, o zaman idari yargıya gitme imkanın olabilir. Ama doğrudan ilk adımda mahkemeye gidemezsin.
Burada dikkat etmen gereken nokta, "idari işlemin iptali" davası açarken, işlemin sana karşı doğrudan ve kişisel bir hukuki durum yaratmış olmasıdır. Örneğin, bir imar planı değişikliğinin doğrudan senin mülkiyetini etkilemesi gibi. Genel geçer düzenlemeler için iptal davası açmak zor olabilir.
- Kamu Kurumlarının İç Düzenlemeleri ve Personel İşlemleri
Kamu kurumlarının kendi içinde uyguladığı disiplin yönetmelikleri, atama, nakil veya terfi gibi konularda, eğer bunlar personelin kendi statüsünü ilgilendiriyorsa, önce kurum içi itiraz ve başvuruların yapılması gerekir. Bir memurun atama kararının haksız olduğunu düşünüyorsan, hemen Danıştay'a dava açamazsın. Önce Personel Dairesi Başkanlığı'na itiraz hakkın vardır. Bu itirazın sonucuna göre, eğer haklı bulunmazsan, bu sefer idare mahkemesine başvurabilirsin.
Pratik İpucu: Bir kamu kurumundan olumsuz bir işlemle karşılaştığında, ilk iş ilgili kurumun itiraz prosedürlerini öğrenmek olsun. Genellikle bu bilgiler kurumların web sitelerinde veya ilgili mevzuatta bulunur.
- Spor Federasyonlarının ve Benzeri Özel Hukuk Tüzel Kişilerinin İç Hukukuna Tabi İşlemleri
Spor federasyonları, sanat dernekleri, meslek odaları gibi özel hukuk tüzel kişiliklerinin kendi tüzükleri ve yönetmeliklerine göre verdikleri kararların bir kısmı, öncelikle kendi iç denetim mekanizmalarına tabidir. Örneğin, bir spor kulübünün disiplin kurulunun verdiği karar, önce spor federasyonunun itiraz merciine götürülür.
Deneyimlerime göre, bu tür kuruluşların iç hukuku oldukça spesifik olabilir. 6222 sayılı Sporda Şiddetin Önlenmesi ve İzlenmesi Kanunu gibi mevzuatlar, sporla ilgili bazı uyuşmazlıklarda hakemlik veya tahkim gibi alternatif çözüm yollarını zorunlu tutabilir. Bu yollar tüketilmeden genel mahkemelere başvurmak mümkün olmayabilir.
Öneri: Eğer bir federasyon, oda veya benzeri bir kurumla bir anlaşmazlık yaşıyorsan, o kurumun en güncel tüzük ve yönetmeliklerini mutlaka incele. Bu belgelerde, itiraz ve başvuru yolları açıkça belirtilir.
- Tahkim Yoluyla Çözümü Kararlaştırılmış Uyuşmazlıklar
Tahkim, tarafların bir uyuşmazlığı mahkemeler yerine, seçtikleri hakemler aracılığıyla çözmeleridir. Eğer sen bir sözleşme yaparken, ileride doğabilecek uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözüleceğini kabul etmişsen, o zaman o uyuşmazlıklar için doğrudan mahkemeye gidemezsin.
Örneğin, büyük inşaat projelerinde veya uluslararası ticarette tahkim sözleşmeleri oldukça yaygındır. Bu sözleşmelerde, belirli bir tahkim kurumu (örneğin, TOBB Tahkim Divanı veya ICC Tahkim Divanı) ve usulleri belirlenir. Taraflar bu sürece uymakla yükümlüdür.
Bilmen Gereken: Tahkim kararları, belirli sınırlı haller dışında, kesin hüküm niteliğindedir. Yani, tahkim kararının iptali veya yeniden görüşülmesi ancak çok özel ve istisnai durumlarda mümkündür.
Bu alanlarda yargı yolunun kapalı olması, hukukun işleyişinde bir aksaklık değil, aksine tarafların daha hızlı, daha uzmanlaşmış ve daha esnek çözümler bulabilmesi için konulmuş sistemlerdir. Önemli olan, bu yolları doğru bilmek ve hak kaybı yaşamamak için gerekli adımları zamanında atmaktır.