Türkiye'de nesli tükenmiş canlı türleri nelerdir?
Kaybolan İzler: Türkiye'nin Nesli Tükenmiş Canlıları
Türkiye toprakları, inanılmaz bir biyoçeşitliliğe ev sahipliği yapmış bir coğrafya. Ancak zamanla, pek çoğumuzun haberi bile olmadan, bazı türler sessizce bu dünyadan silindi. Bu kayıplar sadece doğa için değil, hepimiz için büyük bir eksiklik aslında. Mesela, Anadolu leoparı dediğimizde, artık ne yazık ki sadece geçmişten kalan fotoğraflara bakabiliyoruz. En son 1974'te Doğu Karadeniz'de görüldüğü kayıtlara geçmiş ve o günden beri ne yazık ki nesli tükendi. Bu, ne kadar hassas bir denge içinde yaşadığımızı gösteriyor.
Neden Kaybettik Bu Değerleri?
Peki neden böyle oluyor? Bunun tek bir sebebi yok elbette. En başta, insanların yaşam alanlarını genişletmesi, yani habitat kaybı en büyük darbeyi vuruyor. Tarım alanlarının genişlemesi, şehirleşme, ormanların yok edilmesi derken, birçok canlının barınacak ve beslenecek yeri kalmadı. Mesela, bir zamanlar Anadolu'da yaygın olan Orca (Katil Balina) türünün belirli bir alt popülasyonunun Türkiye karasularında neslinin tükendiği düşünülüyor. Bu inanılmaz deniz memelilerinin artık buralarda görülmemesi, deniz ekosistemindeki değişimlerin de bir işareti. Bir de tabii ki avlanma baskısı var. Kimi zaman bilinçsiz avlanma, kimi zaman da belirli bir türün ticari değeri nedeniyle aşırı avlanması, sonlarını hazırlayabiliyor. Hatırlıyorum, çocukken bile bazı hayvanların efsane gibi anlatıldığını duyardım, şimdi o efsaneler yok olmuş durumda.
Bir Zamanlar Burada Yaşayanlar
Bu kayıplar sadece büyük memelilerle sınırlı değil. Türkiye'nin endemik türlerinden olan, yani sadece bu topraklara özgü olan bazı canlıların da nesli tükendi. Örneğin, bilim dünyasında kaydı olan ve artık yaşamadığı bilinen türler var. Bu konuda kesin rakamlar vermek zor olsa da, Karadeniz alabalığının bazı yerel ve saf soylarının yoğun baskı altında soyunun tükendiği biliniyor. Bir zamanlar derelerin en görkemli balıklarından biriydi oysa. Bu türlerin yaşam döngüleri, bizim de yaşamımızı doğrudan etkileyen su kalitesi ve habitat bütünlüğü gibi konularla doğrudan bağlantılı. Doğal denge bozulduğunda, bunun bedelini hep birlikte ödüyoruz.
Gelecek İçin Dersler
Bu kayıplar bize ne anlatıyor? Aslında çok net bir mesaj veriyor: doğaya karşı daha dikkatli olmalıyız. Bir zamanlar Anadolu'nun yüksek dağlarında yaşayan ve nesli tükenen Kafkas Avı (Karaca'nın bir alt türü olarak da değerlendirilen) gibi türlerin hikayeleri, aslında bugün de risk altındaki türler için bir uyarı niteliği taşıyor. Elimizdeki imkanlarla, nesli tükenme tehlikesi altındaki türler için koruma alanları oluşturmak, kaçak avcılıkla mücadele etmek ve en önemlisi, insanları bu konuda bilinçlendirmek gerekiyor. Küçük bir çaba bile, bir sonraki neslin bu türleri sadece kitaplarda okumasını engellemeye yetebilir. Unutmayalım ki, doğanın her bir parçası hayati önem taşıyor.