Piaget'nin bilişsel gelişim kuramları nelerdir?

Çocukların dünyayı nasıl algıladığı ve öğrendiği, psikoloji alanında uzun yıllardır merak konusu olmuştur. Bu konuda en etkili teorilerden biri, İsviçreli psikolog Jean Piaget'nin bilişsel gelişim kuramıdır. Piaget, çocukların zihinsel süreçlerinin yetişkinlerden farklı olduğunu ve belirli evrelerden geçerek geliştiğini savunmuştur. Bu yazımızda, Piaget'nin bilişsel gelişim kuramının temel evrelerini ve özelliklerini yakından inceleyeceğiz.

Duyusal-Motor Dönem (0-2 Yaş)

Piaget'nin kuramının ilk evresi olan duyusal-motor dönem, doğumdan yaklaşık 2 yaşına kadar olan süreyi kapsar. Bu dönemde bebekler, dünyayı duyuları ve motor becerileri aracılığıyla keşfederler. Emme, yakalama, sallama gibi reflekslerle başlayan bu süreçte, bebekler zamanla çevreleriyle etkileşim kurarak nesnelerin kalıcılığını öğrenirler. Yani, bir nesne görüş alanından kaybolsa bile var olmaya devam ettiğini anlarlar. Bu dönemde deneme yanılma yoluyla öğrenme önemli bir yer tutar.

İşlem Öncesi Dönem (2-7 Yaş)

İşlem öncesi dönem, çocukların sembolik düşünme becerilerinin gelişmeye başladığı 2 ila 7 yaşları arasını kapsar. Bu dönemde çocuklar, nesneleri ve olayları temsil etmek için sembolleri (kelimeler, resimler, oyunlar) kullanmaya başlarlar. Ancak, henüz mantıksal düşünme becerileri tam olarak gelişmemiştir. Benmerkezcilik (dünyayı sadece kendi bakış açılarından görme) ve odaklanma (bir nesnenin sadece bir özelliğine odaklanma) bu dönemin belirgin özelliklerindendir. Örneğin, uzun bir bardağa konulan suyun daha fazla olduğunu düşünmeleri, odaklanmanın bir örneğidir.

Somut İşlemler Dönemi (7-11 Yaş)

Somut işlemler dönemi, yaklaşık 7 ila 11 yaşları arasındaki çocukların mantıksal düşünme becerilerinin gelişmeye başladığı evredir. Bu dönemde çocuklar, somut nesneler ve olaylar üzerinde mantıksal işlemler yapabilirler. Korunum (bir nesnenin fiziksel özelliklerinin değişmesi durumunda miktarının aynı kalması) ilkesini anlarlar. Örneğin, bir top hamurun ezilerek yassı hale getirilmesiyle miktarının değişmediğini kavrayabilirler. Ayrıca, tersine çevrilebilirlik (bir işlemin tersinin de yapılabileceğini anlama) gibi kavramları da öğrenirler.

Soyut İşlemler Dönemi (11 Yaş ve Üzeri)

Soyut işlemler dönemi, 11 yaş ve üzeri ergenlerin soyut kavramlar üzerinde düşünebildiği ve hipotezler kurabildiği evredir. Bu dönemde ergenler, soyut düşünme, mantıksal akıl yürütme ve problem çözme becerilerini geliştirirler. Geleceğe yönelik planlar yapabilir, etik ve ahlaki değerler üzerine düşünebilirler. Bu dönem, bilişsel gelişimin en üst seviyesini temsil eder.

Piaget'nin bilişsel gelişim kuramı, çocukların zihinsel süreçlerini anlamamız için önemli bir çerçeve sunmaktadır. Bu kuram, eğitimciler ve ebeveynler için çocukların gelişimsel ihtiyaçlarına uygun öğrenme ortamları yaratmada yol gösterici olabilir. Unutmayalım ki, her çocuk kendi hızında gelişir ve bu evreler genel bir kılavuz niteliğindedir.