Pozitif geri bildirim mekanizması nedir?

Doğada ve insan vücudunda karmaşık sistemler sürekli olarak dengede kalmaya çalışır. Bu dengeyi koruma mekanizmalarından biri de pozitif geri bildirim mekanizmasıdır. Belki de adını duyduğunuzda olumlu bir şey çağrıştırsa da, bu mekanizma aslında dengenin bozulmasına ve bir durumun daha da şiddetlenmesine yol açabilir.

Pozitif Geri Bildirim Mekanizması Nasıl Çalışır?

Pozitif geri bildirim, bir sistemdeki değişimin, başlangıçtaki değişimi daha da artırdığı bir döngüdür. Yani, bir olay meydana gelir ve bu olay, zincirleme bir reaksiyon başlatarak olayın etkisini katlayarak artırır. Bu durum, dengede kalmak yerine, sistemin kontrolden çıkmasına neden olabilir. Örneğin, vücut sıcaklığımızın normalin üzerine çıktığını düşünelim. Normalde vücudumuz terleme yoluyla soğuyarak dengeye gelmeye çalışır (negatif geri bildirim). Ancak, pozitif geri bildirim durumunda, sıcaklık artışı daha fazla terlemeye ve su kaybına yol açar, bu da vücut ısısının daha da yükselmesine neden olabilir.

Bu mekanizma, genellikle kısa süreli ve belirli bir amaca yönelik çalışır. Uzun süreli ve kontrolsüz pozitif geri bildirimler, sistem için tehlikeli olabilir ve istenmeyen sonuçlara yol açabilir.

Pozitif Geri Bildirim Mekanizmasına Örnekler

Pozitif geri bildirim mekanizmasının doğada ve insan vücudunda birçok örneği bulunmaktadır:

• Doğum Süreci: Doğum sırasında rahim kasılmaları, oksitosin hormonunun salgılanmasını tetikler. Oksitosin, rahim kasılmalarını daha da güçlendirir ve bu döngü, doğum gerçekleşene kadar devam eder.
• Kan Pıhtılaşması: Bir yaralanma sonucu başlayan kan pıhtılaşması süreci, pıhtılaşma faktörlerinin salınımını tetikler. Bu faktörler, daha fazla pıhtılaşma faktörünün salınmasına neden olur ve yara kapanana kadar devam eder.
• Sütün Salgılanması: Emzirme sırasında bebek emdikçe, annenin vücudu prolaktin hormonu salgılar. Prolaktin, daha fazla süt üretilmesini sağlar ve bu döngü, bebek emmeye devam ettiği sürece devam eder.

Pozitif Geri Bildirim ve Negatif Geri Bildirim Arasındaki Fark

Pozitif geri bildirim ve negatif geri bildirim, vücudumuzdaki ve doğadaki sistemlerin dengesini korumak için çalışan iki farklı mekanizmadır. Negatif geri bildirim, bir sistemdeki değişime karşı koyarak dengeyi sağlamaya çalışırken, pozitif geri bildirim ise değişimi güçlendirerek sistemin dengeden uzaklaşmasına neden olur. Negatif geri bildirim, termostatın çalışması gibi, bir şeyi belirli bir aralıkta tutmaya çalışırken, pozitif geri bildirim bir olayın etkisini katlayarak artırır.

Pozitif geri bildirim mekanizması, dengenin bozulmasına ve bir durumun daha da şiddetlenmesine yol açsa da, bazen hayati öneme sahip olabilir. Doğum, kan pıhtılaşması gibi süreçlerde, bu mekanizma sayesinde istenilen sonuca ulaşılır. Ancak, kontrolsüz ve uzun süreli pozitif geri bildirimler, sistem için tehlikeli olabilir. Bu nedenle, vücudumuz ve doğadaki sistemler genellikle negatif geri bildirim mekanizması ile dengede tutulmaya çalışılır.