Sıra bildiren sayılar nedir ve nasıl yazılır?

Sıra Bildiren Sayılar: Ne İşe Yararlar ve Nasıl Yazılırlar?

Hemen konuya girelim: Sıra bildiren sayılar, bir şeyin sırasını, yani kaçıncı sırada olduğunu belirtmek için kullanılır. Basit gibi görünebilir ama hayatımızın her alanında karşımıza çıkarlar. Mesela yarışlarda ilk kim bitirdi? Birinci. Okuldaki notlarında kaçıncı oldun? Üçüncü. Yeni aldığın arabanın üretim sırası neydi? Onikibinbeşyüzüncü gibi.

Bu sayıları yazarken dikkat etmen gereken bazı incelikler var. Zaten mantığı basit ama gözden kaçınca garip durabiliyor.

Sıra Bildiren Sayıların Yazımı: Nokta mı, Ek mi?

Sıra bildiren sayıları iki temel şekilde yazıyoruz:

• Sayıdan Sonra Nokta Kullanarak: Bu en yaygın ve pratik yöntem. Sayının yanına bir nokta koyduğun anda, o artık sıra bildiren bir sayıya dönüşüyor. Örneğin, 1 dediğimizde bu sadece "bir" sayısıdır. Ama 1. dediğimizde bu "birinci" anlamına gelir.
• Ek Kullanarak: Bazı durumlarda, özellikle yazılı metinlerde, sayıya belirli ekler getirerek de sıra bildirebiliriz. Ancak bu ekler Türkçede biraz değişkenlik gösterir çünkü ses uyumlarına göre şekillenirler. Örneğin:
  • 1. (birinci)
  • 1. (ikinci)
  • 1. (üçüncü)
  • 1. (dördüncü)
  • 1. (beşinci)
  • 1. (on birinci)
  • 1. (yirmi birinci)
  • 1. (yüz birinci)

  Gördüğün gibi, sayının son hecesindeki ünlünün ince veya kalın olmasına göre "-inci", "-ıncı", "-uncu", "-üncü" ekleri gelir. Ama pratiklik açısından genellikle sayıdan sonra nokta (.) kullanmak yeterlidir ve en doğru yöntemdir.

Pratik İpucu: Bir metinde veya konuşmada sayının "ıncı, inci, uncu, üncü" gibi bir ekle bittiğini düşünüyorsan, hemen yanına bir nokta koyarak sıra bildirdiğini anlayabilirsin. Mesela "5" gördüğünde bu sadece "beş"tir. "5." gördüğünde ise bu "beşinci"dir.

Kesirli Sayılar ve Sıra Bildirme: Bir Farklı Durum

Kesirli sayılarda sıra bildirme biraz daha özel bir durumdur. Örneğin, bir pastanın yarısı dediğimizde bu 1/2'dir. Ama bir yere "yarımıncı" diyemeyiz. Bu gibi durumlarda genellikle,

• "Yarımıncı" gibi bir ifade yerine, sayıyı kelimeyle yazıp ek getiririz. Örneğin, "bir buçukuncu" gibi kullanımlar hatalıdır. Bunun yerine duruma göre "ikinci buçukta" veya "bir buçukuncu sırada" gibi ifadeler kullanılır ama bunlar da pek yaygın değildir.
• Daha çok, kesrin payındaki sayının sıra bildiren karşılığı kullanılır. Örneğin, 2/3 dediğimizde "üçüncü ikisi" veya "üçte ikisi" gibi ifadeler kullanılır. "İki bölü üçüncüsü" gibi kullanımlar yerine daha çok "üçte ikilik payı" gibi ifadeler tercih edilir.

Deneyimlerime göre, kesirli sayılarda doğrudan sıra ekleri kullanmaya çalışmak kafa karıştırıcı olabilir. Genellikle daha açıklayıcı ifadeler tercih etmek en iyisidir. Örneğin, "yiyeceğin üçüncü dilimi" yerine "yiyeceğin yarısı" veya "yiyeceğin çeyreği" gibi.

Büyük Sayılarda Sıra Bildirme: Karıştırmamak Lazım

Çok büyük sayılarda da sıra bildiren sayıları kullanırız. Sistem aynıdır: Sayıyı yazıp sonuna nokta koyarsın. Örneğin:

• 1.000.000 ->1.000.000. (Bir milyonuncu)
• 5.500 ->5.500. (Beş bin beş yüzüncü)
• 123.456.789 ->123.456.789. (Yüz yirmi üç milyon dört yüz elli altı bin yedi yüz seksen dokuzuncu)

Burada dikkat etmen gereken, sayının gruplandırılmasında kullanılan noktaların veya virgüllerin sıra bildiren noktanın önüne gelmesidir. Yani, 1.000.000 dediğinde, bu sayı bir milyon demektir. Ancak sıra bildirmek için 1.000.000. yazarsın.

Pratik Öneri: Büyük sayılarla uğraşırken, özellikle teknik metinlerde, sıra bildiren noktanın kaybolmamasına özen göster. Bir raporun

1. sayfasından bahsediyorsan, bunu
2. olarak yazmak, 5678 olarak yazmaktan çok daha doğru bir kullanımdır. Çünkü ilkinde sıranın kaçıncı olduğu netleşir, ikincisinde ise sadece bir miktar belirtilmiş olur.