Alkol içince neden unutkanlık yapar?

Alkol ve Unutkanlık: Beyninde Neler Oluyor?

Bir kadeh içtikten sonra az önce ne söylediğini unutmak, hatta ertesi sabah dünün bazı detaylarını hatırlayamamak hepimizin başına gelmiştir, değil mi? Bu durumun temelinde yatan birkaç önemli mekanizma var. Gelin, biraz daha yakından bakalım.

Hipokampus: Hafızanın Kilit Noktası

Beynimizde hipokampus dediğimiz bir bölge var. Burası, kısa süreli anıları uzun süreli hafızaya aktaran, yani bir olayı beynimizin kalıcı depolarına gönderen ana merkez. Alkol, tam da bu hipokampusun çalışmasını sekteye uğratıyor. Özellikle yüksek kan alkol seviyeleri (örneğin, kan alkol konsantrasyonunun 0.10 promil ve üzerine çıkması), hipokampusun bilgiyi kaydetme ve depolama yeteneğini ciddi şekilde bozuyor. Bu, o meşhur "blackout" dediğimiz, alkolün etkisiyle yaşanan hafıza boşluklarının en temel nedeni. Beyin, o sırada olanları kaydetmeyi beceremiyor çünkü hipokampus fonksiyon dışı kalıyor.

Nörotransmitterler: Beynin İletişim Kanalları

Beynimizdeki nöronlar, yani sinir hücreleri, birbirleriyle nörotransmitter adı verilen kimyasallar aracılığıyla iletişim kurar. Alkol, bu iletişimi etkileyen pek çok nörotransmitter üzerinde değişiklik yapar. Özellikle iki önemli oyuncu var:

• Glutamat: Bu, beynin öğrenme ve hafıza süreçlerinde en önemli uyarıcı nörotransmitterlerden biri. Alkol, glutamatın etkisini baskılar. Yani, beynin yeni bilgileri birbirine bağlama ve kaydetme sinyalleri zayıflar.
• GABA (Gama-aminobütirik asit): Bu ise beynin ana inhibitör (engelleyici) nörotransmitteri. Alkol, GABA'nın etkisini artırır. Bu da beyinde genel bir sakinleşmeye yol açar ama aynı zamanda sinir aktivitesini yavaşlatarak bilgilerin işlenmesini ve kaydedilmesini zorlaştırır.

Bu iki kimyasalın dengesinin bozulması, alkol tükettiğinde neden hem yeni bilgileri öğrenmekte zorlandığını hem de eski bilgileri geri çağırmakta güçlük çektiğini açıklıyor.

Uzun Süreli Etkiler ve Riskler

Ara sıra yaşanan hafıza boşlukları bir yana, uzun süreli ve aşırı alkol tüketimi, beyinde kalıcı hasarlara yol açabilir.

• Wernicke-Korsakoff Sendromu: Bu, ciddi bir nörolojik bozukluktur ve genellikle B1 vitamini (tiamin) eksikliğinden kaynaklanır. Alkol, vücudun tiamini emmesini ve kullanmasını engeller. Sonuç, şiddetli hafıza kaybı, kafa karışıklığı ve koordinasyon sorunlarıdır. Korsakoff evresinde, kişi gerçekle hayali ayırt etmekte zorlanabilir ve geçmişteki olayları uydurarak doldurma eğiliminde olabilir.
• Beyin Hacminde Azalma: Yapılan araştırmalar, uzun süreli alkol bağımlılığının hipokampus başta olmak üzere beyin bölgelerinde hacim kaybına neden olabileceğini gösteriyor. Bu da genel bilişsel fonksiyonlarda ve hafızada kalıcı düşüşlere yol açar.

Özetle, beynin öğrenme ve hafıza merkezleri alkolün doğrudan hedefi oluyor.

Peki Ne Yapmalı?

Eğer alkol tüketiyorsan ve unutkanlık yaşamamak senin için önemliyse, deneyimlerime göre birkaç pratik nokta var:

• Miktarı Bil: Herkesin alkolü işleme hızı farklıdır. Kendi sınırlarını bilmek ve aşmamak en önemlisi. Çok tüketilen alkol, beyin üzerindeki olumsuz etkilerini katlayarak artırır.
• Sıvı Tüketimi: Alkol dehidrasyona yol açar. Bol su içmek, hem vücudun işleyişini destekler hem de alkolün etkilerini bir nebze olsun dengelemeye yardımcı olabilir. Su, beynin fonksiyonları için hayati öneme sahip.
• Yemekle Al: Boş mideye alkol almak, kan alkol seviyelerinin daha hızlı yükselmesine neden olur. Yiyeceklerle birlikte tüketmek, alkolün emilimini yavaşlatır.
• Zaman Tanı: Beynin alkolü işlemesi zaman alır. Kendine zaman tanımak, aşırıya kaçmamak, o anki anıların beynine yerleşmesi için daha fazla şans verir.
• Uzun Vadeli Sağlık: Eğer alkol tüketimi hayatının bir parçasıysa ve unutkanlık gibi sorunlar yaşıyorsan, bir uzmandan (doktor veya psikolog) destek almak en doğrusu olacaktır.

Unutma, beynimiz en değerli organımız. Onunla iyi bakmak, hem şimdiki hem de gelecekteki anılarımızı korumak anlamına gelir.