Orta kulak kristalleri neden oynar?

Orta Kulak Kristalleri Neden Oynar?

Orta kulak kristallerinin oynaması dediğimizde, aslında benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) adı verilen durumdan bahsediyoruz. Bu durum, başını belirli bir pozisyona getirdiğinde ani ve şiddetli baş dönmesi atakları yaşamana neden olur. Nedenine gelirsek, aslında bu kristaller hep oradaydı, ama bir şeyler onları olması gereken yerden, yani endolenfte yüzmekten alıkoyup, kulak içi denge organımızın içinde bulunan yarım daire kanallarına kaçırdığında sorun başlıyor.

Kristallerin Yer Değiştirmesi: Olayın Özü

Denge organımızın, yani iç kulaktaki sakkül ve utrikül dediğimiz keseciklerin içinde otolit kristalleri bulunur. Bunlar kalsiyum karbonattan oluşur ve başımızın hareketlerine karşı hassastır. Normalde bu kristaller, denge sinyallerini beyne iletmekle görevli hücrelerin üzerindeki zarın içindedir. Ama bazen, bir kaza, düşme, yaşlanmaya bağlı dejenerasyon, hatta bazen hiçbir belirgin sebep olmadan bu zarlar yırtılabilir. Yırtıldığında, bu minik kristaller serbest kalır ve iç kulaktaki kanallara doğru sürüklenir.

Deneyimlerime göre, en sık karşılaştığımız senaryo, bu kristallerin en hassas olanı, yani posterior yarımdairesel kanal içine kaçması. Neden mi? Çünkü bu kanalın şekli ve yerçekimine olan eğilimi, bu serbest kalan kristalleri içine hapsetmeye daha yatkındır. Bir düşün, yaklaşık 1 mm boyutundaki bu kristallerin kanalın içinde birikmesi, sen başını hareket ettirdiğinde endolenfi yerinden oynatır ve bu da beyne yanlış sinyaller göndererek ani bir baş dönmesi hissi yaratır. Bu etki, kanalın içindeki sıvı akışının değişmesinden kaynaklanır. Bu akış, genellikle 15-60 saniye kadar sürer ve ardından durur, ama tekrarlayabilir.

Kimler Daha Riskli?

BPPV, her yaşta görülebilir ama 50 yaş üstü bireylerde daha sık karşımıza çıkar. Bu, yaşlanmaya bağlı otolit organlarındaki dejenerasyonla ilişkilidir. Kadınlarda erkeklere oranla biraz daha sık görüldüğü de rapor edilmiştir. Bazı araştırmalar, migren hastalarında da BPPV'nin daha sık görülebileceğini göstermiştir. Yaklaşık %30-40 gibi bir kısmında altta yatan spesifik bir neden bulunamaz, yani idiopatik denilen grup. Kalanında ise yukarıda bahsettiğim travmalar (baş yaralanmaları, boyun incinmeleri), iç kulak enfeksiyonları (labirentit gibi), hatta kulak ameliyatları sonrası dönemler risk faktörleridir.

Örneğin, bir sporcunun antrenman sırasında ani bir hareketle kafasını çarpması veya bir yaşlı kişinin düşerek kalçasını kırmadan sadece başını yere vurması bile bu süreci tetikleyebilir. Bu kristallerin sayısal olarak ne kadar olduğunu tam olarak bilmesek de, bir kulak kanalının içinde bile bir araya gelerek oluşturdukları birikimin, milimetrik düzeyde olsa da denge algımızı ne kadar değiştirebildiğini görmek şaşırtıcıdır.

Ne Yapmalı? Pratik Öneriler

Eğer BPPV teşhisi konduysa, doktorunun uygulayacağı manevralar genellikle çok etkilidir. Bunlar, kristallerin kanalın içine kaçtığı durumuna göre farklılık gösterir. En bilineni Epley manevrasıdır. Bu manevra sırasında sen başını belirli bir sıraya göre çevirirsin ve bu, kristalleri tekrar denge keseciklerine geri döndürmeye yardımcı olur. Birkaç seans gerekebilir ama genellikle ilk seansta bile rahatlama olur.

Evde yapabileceğin bazı şeyler şunlardır:

• Doktorunun önerdiği hareketleri nazikçe ve doğru şekilde yapmaya özen göster. Aceleci davranma.
• Ani baş hareketlerinden kaçın. Yataktan kalkarken yavaşça oturur pozisyona gel.
• Başını eğip doğrultmaktan, aniden dönmekten kaçın.
• Uykuda başını hangi pozisyonda tutman gerektiği konusunda doktorunla konuş. Bazı hastalarda belirli bir pozisyonda uyumak rahatlama sağlayabilir.
• Eğer düşme riskin varsa, çevreni düzenleyerek bu riski azaltmaya çalış. Kaygan zeminlere halı koymak, yeterli aydınlatma sağlamak gibi.

Unutma, BPPV tedavi edilebilir bir durumdur ve doğru manevralarla semptomlarından kurtulmak mümkündür. Önemli olan doğru teşhisi almak ve doktorunun yönlendirmelerine uymaktır.