Kanın pH değeri yükselirse ne olur?
Kanın pH Değeri Yükselirse Ne Olur?
Kanımızın pH değeri, hayatımızı sürdürmemiz için kritik öneme sahip bir parametredir. Deneyimlerime göre, bu değerin normal aralığın dışına çıkması ciddi sonuçlar doğurabilir. Kanın normal pH aralığı oldukça dardır: yaklaşık 7.35 ile 7.45 arasındadır. Bu dar aralığın dışına çıkmak, vücudumuzdaki birçok enzimin ve proteinin doğru çalışmasını engeller. Yani, sanki bir makinenin belirli bir voltajda çalışması gibi, kanımızın da belirli bir asitlik/bazlık dengesine ihtiyacı var.
Kanın pH'ının Yükselmesi (Alkaloz) Durumu
Eğer kanın pH değeri 7.45'in üzerine çıkarsa, buna alkaloz denir. Vücudumuzda birkaç temel nedenle pH yükselmesi görülebilir. Bunların başında, derin nefes alıp verme (hiperventilasyon) gelir. Panik atak, stres veya bazı solunum yolu hastalıkları gibi durumlarda daha hızlı ve derin nefes alıp veririz. Bu durum, kandan karbondioksit (CO2) atılımını artırır. Karbondioksit, suda çözündüğünde karbonik asidi oluşturarak kanın pH'ını düşürmeye yardımcı olur. Dolayısıyla, CO2'nin fazlaca atılması kanın daha alkali hale gelmesine yol açar.
Bir diğer neden de mide içeriğinin ince bağırsağa geçmesi gereken durumlarda kusma yoluyla geri gelmesidir. Mide asidinin dışarı atılmasıyla birlikte vücudun baz dengesi bozulabilir. Aşırı bazik maddelerin (örneğin aşırı sodyum bikarbonat alımı) vücuda alınması da alkalozun bir başka nedenidir.
Alkalozun belirtileri arasında şunlar yer alabilir:
- El ve ayaklarda karıncalanma veya uyuşma
- Kas spazmları, kramplar
- Aritmi (kalp ritim bozuklukları)
- Mide bulantısı, kusma
- Baş dönmesi, kafa karışıklığı
- Ciddi vakalarda bilinç kaybı
Bu durum, özellikle kandaki elektrolit dengesini de etkileyebilir. Örneğin, kalsiyum iyonlarının hücre zarlarına bağlanma şeklini değiştirerek kas ve sinir uyarılabilirliğini artırabilir.
Kanın pH'ının Düşmesi (Asidoz) Durumu
Tam tersi durumda, yani kanın pH değeri 7.35'in altına düştüğünde ise asidoz tablosu oluşur. Bu genellikle vücudun yeterli oksijen alamaması (hipoksi) veya vücudun normalden fazla asit üretmesi durumlarında görülür. Şiddetli enfeksiyonlar (sepsis), diyabetik ketoasidoz (kontrol altına alınamayan diyabet hastalarında yağların yıkılmasıyla keton cisimlerinin birikmesi), böbrek yetmezliği (asitlerin atılamaması) veya aşırı egzersiz sonrasında laktik asit birikimi asidozun yaygın nedenlerindendir.
Asidozun belirtileri genellikle daha yavaş gelişir ama daha tehlikelidir:
- Nefes darlığı, hızlı nefes alıp verme (vücut CO2'yi atmaya çalışır)
- Kafa karışıklığı, uyuşukluk
- Yorgunluk, halsizlik
- Kalp ritim bozuklukları
- Mide bulantısı, iştahsızlık
- Kas zayıflığı
- Ciddi durumlarda koma
Asidozda, vücut pH'ı dengelemek için kemiklerden kalsiyum salarak tamponlama yapmaya çalışır. Bu durum uzun vadede kemik sağlığını da olumsuz etkileyebilir.
Kan pH'ını Kontrol Eden Vücut Mekanizmaları
Vücudumuzda kan pH'ını dar aralıkta tutmak için gelişmiş tampon sistemleri bulunur. Bunlardan en önemlileri:
- Bikarbonat Tampon Sistemi: En güçlü tamponlardan biridir. Karbondioksit ve suyun birleşerek karbonik asidi oluşturmasını ve ardından bikarbonata dönüşmesini sağlar. Kanın asit veya baz yüküne göre bu dengeyi ayarlar.
- Fosfat Tampon Sistemi: Hücre içinde ve idrarla atılan fosfatlar da tamponlama görevini üstlenir.
- Protein Tampon Sistemi: Kandaki ve hücrelerdeki proteinlerin amino grupları ve karboksil grupları asit ve bazlarla bağlanarak pH değişimini önler. Hemoglobin de bu sistemin önemli bir parçasıdır.
Bunların yanı sıra, akciğerler ve böbrekler de uzun vadeli pH regülasyonunda kritik rol oynar. Akciğerler karbondioksiti atarak pH'ı yükseltirken, böbrekler bikarbonatı geri emerek veya fazladan asitleri atarak pH'ı düşürebilir veya yükseltebilir.
Pratik İpuçları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Kan pH'ınızın dengede kalması için dikkat etmeniz gereken bazı noktalar var. Öncelikle, stresi yönetmek ve panik atak durumlarında doğru nefes tekniklerini öğrenmek alkaloz gelişimini önleyebilir. Derin ve kontrollü nefes egzersizleri bu konuda faydalıdır. Aşırı kusma veya ishal durumlarında mutlaka sıvı ve elektrolit kaybını yerine koymak önemlidir. Eğer diyabetiniz varsa, kan şekerinizi düzenli olarak kontrol etmek ve doktorunuzun önerdiği şekilde tedaviye uymak diyabetik ketoasidozu önler.
Beslenme de dolaylı olarak etkili olabilir. Çok işlenmiş gıdalar, aşırı şeker ve alkol tüketimi vücutta inflamasyona ve dolayısıyla asit yüküne neden olabilir. Dengeli, taze sebze ve meyvelerden zengin bir diyet, vücudun genel alkali rezervlerini destekler. Ancak unutmamak gerekir ki, kanın pH'ı beslenme ile doğrudan ve ani bir şekilde değişmez; vücudun kendi tampon mekanizmaları bu dengeyi korur.
Eğer aşağıdaki belirtilerden bir veya birkaçını sürekli yaşıyorsanız (örneğin sık baş dönmesi, kasılmalar, nefes darlığı), ihmal etmeyin ve bir sağlık profesyoneline başvurun. Vücudunuzun sinyallerini dinlemek önemlidir.