Hizmete zekat verilir mi?
Hizmete Zekat Verilir mi?
Bu konuyu merak eden pek çok kişi olduğunu biliyorum. Zekat, İslam'ın beş şartından biri ve malı temizleyen, bereketlendiren bir ibadet. Peki, bu ibadeti yerine getirirken hizmetlere zekat verip veremeyeceğimizi netleştirelim. Deneyimlerime göre, bu soruya doğrudan "evet" ya da "hayır" demek yerine, aslında neyin zekata tabi olduğunu anlamak daha doğru bir yaklaşım.
Zekatın temel mantığı, belirli bir mal varlığına sahip olan kişinin, bu maldan belirli bir miktarını ihtiyaç sahiplerine vermesidir. Bu mal varlığı, altın, gümüş, para, ticaret malları, toprak ürünleri ve hayvanlar gibi somut varlıklardır. Hizmetler ise, bir mal olmaktan çok, bir emeğin, bir bilginin veya bir becerinin karşılığıdır. Dolayısıyla, doğrudan hizmetin kendisine zekat verilmez.
Peki, bu durumda ne yapmalıyız? İşte burada bazı önemli noktalar var:
- Hizmetin Karşılığında Elde Edilen Gelir
Eğer sen bir hizmet sunuyorsan ve bu hizmetin karşılığında para kazanıyorsan, işte o para zekata tabi olur. Örneğin, bir avukatsan, bir yazılımcıysan, bir terapistsen veya bir öğretmensen, verdiğin hizmet karşılığında aldığın ücret, senin mal varlığına eklenir. Eğer bu ücret, belirli bir miktara (nisap) ulaşır ve üzerinden bir yıl geçerse, o zaman bu paranın zekatını vermen gerekir. Zekat oranı genellikle %2.5'tir. Yani, elinde biriken ve nisap miktarına ulaşan 10.000 TL'nin zekatı 250 TL olur.
Pratik İpucu: Gelirlerini düzenli olarak takip et. Eğer serbest meslek sahibiysen veya kendi işini yapıyorsan, kazancını bir kenara ayırıp zekatını hesaplamak için bir sistem kur. Kira, faturalar gibi giderleri düştükten sonra kalan net kazanç üzerinden hesaplama yapabilirsin.
- Zekatın Verileceği Yerler ve Hizmetlerin Rolü
Zekatın kimlere verileceği Kuran'da açıkça belirtilmiştir. Bu "sekiz sınıf" şunlardır:
- Fakirler
- Miskinler (fakirden daha da düşkün olanlar)
- Borçlular
- Yolda kalmışlar
- Zekat toplamakla görevlendirilen memurlar
- Gönülleri İslam'a ısındırılmak istenenler
- Allah yolunda cihad edenler
- Köleler (günümüzde bu kategori pek geçerli değil, ama özgürlüğüne kavuşmak için borcu olanlar bu kapsama girebilir)
Şimdi gelelim hizmet kısmına. Eğer sen bir hizmet sunarak bu sınıflardan birine yardım ediyorsan, yani örneğin bir öğretmen olarak fakir bir öğrenciye ücretsiz ders veriyorsan, bu senin zekatın olmaz. Bu, gönüllülük esasıyla yaptığın bir iyiliktir. Ancak, eğer bir vakıf veya dernek aracılığıyla zekatını bir fakir öğrencinin eğitim masraflarına (kitap, okul harcı gibi) katkıda bulunmak için kullanıyorsan, o zaman bu hizmetin karşılığı olan para zekatın olarak kabul edilir.
Pratik İpucu: Zekatını verirken, doğrudan ihtiyaç sahiplerine veya onların temel ihtiyaçlarını karşılayan güvenilir kuruluşlara vermeye özen göster. Bir öğrencinin eğitim masraflarını karşılamak, bir ailenin gıda ihtiyacını gidermek gibi somut yardımlar daha makbuldür.
- Zekatın Mal Varlığı Üzerindeki Etkisi
Deneyimlerime göre, zekatın en önemli yönlerinden biri, senin sahip olduğun mal varlığını temizlemesidir. Eğer sen bir hizmeti karşılığında para kazanıyor ve bu parayı biriktiriyorsan, o biriken para senin "nisap" miktarına ulaştığında zekata tabi olur. Bu para, altın, döviz veya bankadaki mevduat gibi diğer mal varlıklarınla birlikte hesaplanır.
Örneğin, elinde 5.000 TL nakit para, 3.000 TL değerinde altın ve 2.000 TL de hizmet karşılığı alacağın varsa (ve bu alacak tahsil edilebilir durumdaysa), toplamda 10.000 TL'lik bir mal varlığın olur. Eğer nisap miktarı 10.000 TL ise, bu toplam üzerinden zekat hesaplarsın. Önemli olan, zekatın üzerinden bir kameri yıl geçmesidir.
Pratik İpucu: Yılın belirli bir zamanını zekat hesaplama ve verme zamanı olarak belirle. Bu, hem düzenli olmanı sağlar hem de hesaplamaları kolaylaştırır. Örneğin, Ramazan ayını bu iş için kullanabilirsin.
- Zekat ve Hizmet Sektöründe Çalışanlar
Eğer sen bir hizmet sektöründe çalışıyorsan ve maaşlı bir işin varsa, işvereninin sana ödediği maaş, senin gelirindir. Bu gelir üzerinden zekat hesaplaması yaparsın. Eğer elinde biriken para nisap miktarına ulaşır ve üzerinden bir yıl geçerse, bu paranın zekatını verirsin. Maaşın doğrudan zekata tabi bir mal değildir, ama maaşından biriktirdiğin para olur.
Pratik İpucu: Maaşının bir kısmını düzenli olarak bir tasarruf hesabına aktarabilir ve buradan zekatını hesaplayabilirsin. Böylece, yıl sonunda büyük bir meblağla uğraşmak yerine, daha düzenli bir şekilde ibadetini yerine getirmiş olursun.
Sonuç olarak, doğrudan hizmete zekat verilmez. Ancak hizmet karşılığında elde edilen gelir, belirli şartlar dâhilinde zekata tabidir. Unutma, zekat malı bereketlendiren ve toplumsal bir dayanışmayı sağlayan önemli bir ibadettir.