Hangi Hisar önce yapıldı?

Hangi Hisar Önce Yapıldı?

Türkiye'nin dört bir yanında yükselen o heybetli yapılar, kaleler, hisarlar... Her birinin bir hikayesi var, bir geçmişi. Sen de benim gibi tarihin tozlu sayfalarında gezinmeyi seviyorsan, "Acaba bu hisarlardan hangisi daha önce inşa edildi?" sorusu aklına gelmiştir. Deneyimlerime göre, bu sorunun cevabı aslında biraz karmaşık, çünkü "hisar" dediğimiz yapılar zaman içinde farklı amaçlarla inşa edilmiş.

Genel olarak baktığımızda, Türklerin Anadolu'ya gelişiyle birlikte savunma yapıları ciddi bir önem kazandı. Ancak "hisar" kelimesinin tam olarak neyi ifade ettiği de önemli. Bazen küçük bir askeri kışla, bazen de devasa bir sur sistemi için kullanılır. Eğer soruyu "Anadolu'da Türk hakimiyetinin başlangıcından itibaren inşa edilen savunma yapıları" olarak ele alırsak, aslında karşımıza farklı dönemlerden örnekler çıkıyor.

Anadolu'daki İlk Savunma Yapıları ve Hisarlar

Anadolu'nun tarihi, Hititler'den Bizans'a kadar pek çok medeniyete ev sahipliği yaptı. Bu nedenle, bizans döneminden kalma pek çok savunma yapısı mevcut. Ancak Türklerin Anadolu'ya yerleşmesiyle birlikte, özellikle Selçuklular ve Osmanlılar döneminde yeni hisarlar inşa edildi veya mevcut yapılar güçlendirildi.

Örneğin, Ankara Kalesi, kökeni itibarıyla çok daha eski olsa da, bugünkü görünümünün büyük bir kısmı Bizans ve Selçuklu dönemlerine aittir. Ankara Kalesi'nin ilk yapımının MÖ

1. yüzyıla kadar uzandığı düşünülüyor, ancak bu yapılar bugünkü "hisar" tanımına ne kadar uyuyor, orası tartışılır. Daha çok bir yerleşim yeri etrafındaki savunma duvarları şeklinde düşünebiliriz.

Türklerin Anadolu'daki hakimiyetini pekiştirdiği dönemlerde inşa edilen hisarlar arasında şunları örnek gösterebiliriz:

• Kayseri Kalesi: Bizans döneminde temelleri atılmış olsa da, Selçuklu döneminde önemli eklemelerle bugünkü haline yaklaşmıştır. Özellikle Sultan I. Alaeddin Keykubat döneminde (1220-1237) yapılan güçlendirmeler dikkat çekicidir.
• Tokat Kalesi: Tarihi çok eskilere dayanan Tokat Kalesi'nin de Bizans ve sonrasında Selçuklu dönemlerinde yapılan eklemelerle şekillendiğini görüyoruz. Selçuklu Sultanı I. İzzeddin Keykavus döneminde (1211-1220) yapılan onarımlar ve eklemeler önemli.

Bu örneklerden de anlaşılacağı gibi, "önce yapıldı" sorusunun cevabı, hangi dönemi ve hangi yapıyı "hisar" olarak kabul ettiğimize göre değişebilir. Ancak Türklerin Anadolu'daki varlığıyla birlikte inşa edilen veya güçlendirilen ilk önemli savunma yapılarından bahsederken, Selçuklu dönemindeki bu kaleleri öne çıkarabiliriz.

Osmanlı'nın Stratejik Hisarları

Osmanlı İmparatorluğu'nun yükselişiyle birlikte, stratejik öneme sahip bölgelere yeni hisarlar inşa edildi veya mevcutlar onarıldı. Özellikle fetihler ve sınır güvenliği açısından hisarlar büyük rol oynadı.

Örnek vermek gerekirse:

• Rumeli Hisarı: İstanbul'un fethi öncesinde Fatih Sultan Mehmet tarafından 1452 yılında yaptırılan Rumeli Hisarı, Boğaz'ın stratejik konumu nedeniyle oldukça önemlidir. Bu, Osmanlı'nın kendi döneminde inşa ettiği en bilinen ve stratejik hisarlardan biridir.
• Anadolu Hisarı: Fatih'in babası II. Murat tarafından 1440'larda yaptırılan Anadolu Hisarı da, Rumeli Hisarı'nın karşısında yer alır ve Boğaz'ın güvenliği için kritik bir rol oynamıştır. Bu iki hisar birbirine yakın tarihlerde inşa edilmiştir.

Dolayısıyla, eğer "Türkler tarafından inşa edilen hisarlar" sorusunu soruyorsan, Selçuklu dönemi yapıtları ile Osmanlı dönemi yapıtları arasında bir karşılaştırma yapman gerekir. Ancak Rumeli ve Anadolu Hisarları gibi yapılar, Osmanlı'nın kendi inşa ettiği ve net tarihlerle bilinen önemli örneklerdir.

Pratik Bir Bakış Açısı

Sen de bir yere gittiğinde o tarihi yapıların yapım tarihlerini merak ediyorsan, bir yere not almanı öneririm. Bir kalenin yapım tarihini öğrenmek, oradaki atmosferi daha iyi anlamanı sağlar. Örneğin, Ankara Kalesi'ne gittiğinde, farklı dönemlere ait katmanları hissedebilirsin. Selçuklu dönemindeki bir yapıyı incelerken, o dönemin mühendislik anlayışını ve savunma stratejilerini düşünmek ilginçtir.

Eğer bir hisarın yapım tarihini merak ediyorsan, genellikle o yapının en önemli onarımlarını veya eklemelerini yapan hükümdarın adını araştırmak sana bir fikir verecektir. Örneğin, bir Selçuklu hisarı hakkında bilgi arıyorsan, I. Alaeddin Keykubat veya I. İzzeddin Keykavus gibi isimler ön plana çıkabilir.

Özetle, "hangi hisar önce yapıldı" sorusunun tek bir basit cevabı yok. Anadolu'nun binlerce yıllık tarihinde farklı medeniyetlerin inşa ettiği pek çok savunma yapısı var. Türklerin Anadolu'daki varlığıyla birlikte inşa edilen ve öne çıkan hisarlar arasında Selçuklu dönemi yapıları bulunurken, Osmanlı döneminde de stratejik öneme sahip pek çok hisar inşa edilmiştir.