Dünyanın kendi etrafında yaptığı hareket ne hareketidir?

Dünyanın Kendi Etrafında Dönüşü: Y ekseni etrafında bir dans

Dünyanın kendi etrafında yaptığı o meşhur hareketi aslında eksenel dönüş olarak adlandırıyoruz. Yani, gezegenimiz hayali bir mil üzerinde, tıpkı bir topaç gibi dönüyor. Bu dönüşün tam bir turunu tamamlaması yaklaşık olarak 24 saat sürer. Ama buradaki incelik şu: Aslında bu süre tam olarak 24 saat değil, daha hassas bir ifadeyle 23 saat, 56 dakika ve 4 saniye. Bu, yıldızların konumuna göre yapılan ölçüm süresidir. Güneş'e göre ölçtüğümüz zaman ise 24 saat dediğimiz gündüz ve gece döngüsü oluşur.

Neden bu fark var diye merak ediyorsan, hemen açıklayayım. Dünya hem kendi etrafında dönüyor hem de Güneş'in etrafında tam bir tur atıyor. Bu iki hareketin senkronizasyonu, bizim "bir gün" dediğimiz döngüyü biraz değiştiriyor. Yani, Dünya kendi etrafında dönerken aynı zamanda biraz da Güneş etrafında ilerlemiş oluyor. Bu ek ilerlemeyi telafi etmek için, Güneş'in aynı noktaya gelmesi için Dünya'nın kendi etrafında biraz daha dönmesi gerekiyor. İşte bu yüzden bir gün 24 saat oluyor.

Deneyimlerime göre, bu dönüşün sonuçlarını her gün yaşıyoruz. En bariz olanı gece ve gündüz döngüsü. Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönmesiyle, bir yüzü Güneş'e dönükken aydınlık yani gündüz yaşanır, diğer yüzü ise karanlık yani gece olur. Bu sürekli devinim, yaşamın ritmini belirler. Bitkilerin fotosentez yapması, hayvanların uyku ve uyanıklık düzenleri, hatta bizim günlük aktivitelerimizin çoğu bu dönüşle doğrudan bağlantılı.

Bu dönüşün bir diğer önemli sonucu ise yer çekiminin dağılımı üzerindeki etkisi. Dönüşten kaynaklanan merkezcil kuvvet, Dünya'nın ekvatorda biraz daha şişkin olmasına neden olur. Bu nedenle, ekvator üzerindeki bir noktanın kutuplardaki bir noktaya göre biraz daha az yer çekimine maruz kaldığını söyleyebiliriz. Bu fark çok büyük olmasa da hassas ölçümlerde ve bazı mühendislik hesaplarında dikkate alınır.

Peki, bu dönüşün günlük hayatımızda bize ne gibi pratik etkileri oluyor?

* Zaman Dilimleri: Dünyanın kendi etrafında dönmesi, farklı bölgelerde farklı zamanların yaşanmasına neden olur. Bu yüzden tüm dünya için aynı saatin olması imkansızdır. Bu yüzden zaman dilimleri oluşturulmuş. Sen Türkiye'de yaşarken aynı anda Japonya'da bambaşka bir vakit yaşanıyor olması bunun doğrudan bir sonucu.

* Hava Hareketleri ve Okyanus Akıntıları: Bu dönüş, büyük ölçekli hava hareketlerini ve okyanus akıntılarını da etkileyen Coriolis kuvveti denen bir etki yaratır. Kuzey Yarımküre'de bu kuvvet cisimleri kendi hareket yönlerinin sağına doğru saptırırken, Güney Yarımküre'de sola doğru saptırır. Kasırgaların ve tayfunların neden spiral şeklinde döndüğünü anlamak için bu kuvvete bakmak gerekir.

Bu dönüş hareketini durdurmak veya değiştirmek bizim için imkansız bir şey. Ancak bu hareketi anlamak, gezegenimizin işleyişini, iklimimizi ve hatta günlük yaşantımızın temel dinamiklerini daha iyi kavramamızı sağlıyor. Her sabah güneşin doğuşuyla başlayan yeni bir gün, bu sessiz ama güçlü dönüşün bize sunduğu bir armağan aslında.