Medyan mı, Aritmetik Ortalama mı?

Veri analizine giriş yaparken, elimizdeki veriyi özetlemek ve anlamlandırmak için çeşitli yöntemlere başvururuz. Bu yöntemlerden en sık kullanılanları ise medyan ve aritmetik ortalamadır. Peki, hangi durumda hangisini tercih etmeliyiz? İşte bu sorunun cevabını arayacağımız bir yolculuğa çıkıyoruz.

Aritmetik Ortalama Nedir?

Aritmetik ortalama, hepimizin aşina olduğu, bir veri setindeki tüm değerlerin toplamının, veri setindeki eleman sayısına bölünmesiyle elde edilen değerdir. Kullanımı kolay ve anlaşılırdır. Örneğin, 5, 10, 15 sayılarının aritmetik ortalaması (5+10+15)/3 = 10'dur.

Medyan Nedir?

Medyan ise, bir veri setini küçükten büyüğe sıraladığımızda tam ortada yer alan değerdir. Eğer veri setinde çift sayıda eleman varsa, ortadaki iki değerin aritmetik ortalaması alınarak medyan bulunur. Örneğin, 5, 10, 15 sayılarının medyanı 10'dur. 5, 10, 15, 20 sayılarının medyanı ise (10+15)/2 = 12.5'tir.

Hangi Durumda Hangisini Kullanmalı?

Esas soruya gelecek olursak, medyan ve aritmetik ortalama arasındaki temel fark, uç değerlere karşı duyarlılıklarıdır. Aritmetik ortalama, veri setindeki uç değerlerden (outliers) kolayca etkilenirken, medyan bu değerlerden daha az etkilenir. Örneğin, bir maaş dağılımında birkaç çok yüksek maaş, aritmetik ortalamayı yukarı çekerek yanıltıcı bir tablo oluşturabilir. Bu durumda medyan, daha doğru bir merkezi eğilim ölçüsü olacaktır. Öte yandan, verilerde uç değerler yoksa ve dağılım simetrikse, aritmetik ortalama da kullanılabilir.

Özetle, veri setinizi iyi tanımak ve hangi ölçünün amaca daha uygun olduğunu değerlendirmek önemlidir. Uç değerlerin olduğu durumlarda medyan, daha dengeli ve güvenilir bir sonuç verirken, simetrik dağılımlarda aritmetik ortalama da kullanılabilir.