Otizm en erken ne zaman teşhis edilir?

Otizm Spektrum Bozukluğu: Erken Tanı Neden Önemli ve Ne Zaman Mümkün?

Otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısı alan çocukların erken yaşlarda belirtiler göstermeye başladığını biliyoruz. Birçok ebeveyn için en erken ne zaman bir şeylerin farklı olabileceği sorusu büyük önem taşır. Deneyimlerime göre, otizm belirtileri bebeklik döneminin sonlarına doğru, yani yaklaşık 12-18 aylar civarında belirginleşmeye başlayabilir. Ancak bu, her çocuk için geçerli olan kesin bir kural değildir. Bazı çocuklar çok daha erken yaşlarda da farklılıklar sergileyebilir.

Erken tanı, çocuğun gelişimsel sürecinde kritik bir rol oynar. Ne kadar erken müdahale edilirse, çocuğun potansiyelini en üst düzeye çıkarmak ve yaşam kalitesini artırmak o kadar mümkün olur. Erken müdahale programları, otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin sosyal etkileşim, iletişim ve davranış becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur.

Erken Belirtileri Fark Etmek: Neler Gözlemlenmeli?

Otizm spektrum bozukluğunun en erken belirtileri genellikle sosyal etkileşim ve iletişim alanlarında yoğunlaşır. Bir bebek veya küçük çocukta şunları gözlemlemek erken tanı için önemli ipuçları sunabilir:

• Göz Teması: Bebeklerin genellikle 6-9 ay civarında isimlerine tepki vermeleri ve yüzlere gülümseyerek karşılık vermeleri beklenir. Eğer çocuğunuz göz teması kurmaktan kaçınıyor, sizi izlemiyor veya yüz ifadelerinize tepki vermiyorsa, dikkatli olmakta fayda var. 12 aylıkken hala göz temasından kaçınması veya kısa süreli kurması bir uyarı işareti olabilir.
• İşaret Etme ve Gösterme: 12-18 aylık bebekler genellikle ilgi çekmek veya bir şeyi paylaşmak için işaret ederler. Örneğin, bir oyuncağı işaret ederek size göstermesi, birlikte bir şeye odaklanmanız için önemlidir. Eğer çocuğunuz nesneleri işaret etmiyorsa veya sizi bir şeye yönlendirmiyorsa, bu gelişimsel bir gerilik olabilir.
• İsimlere Tepki Verme: Bebekler genellikle 9-12 aylıkken kendi isimlerine tepki vermeye başlarlar. Eğer çocuğunuz adıyla seslenildiğinde dönüp bakmıyorsa veya tepki vermiyorsa, bu durumu göz ardı etmeyin.
• Sosyal Gülümseme: Bebekler genellikle 2-3 aylıkken sosyal gülümsemeler sergilerler. 6 aylık olduğunda ise bu gülümsemeler daha belirgin ve karşılıklıdır. Çocuğunuzun başkalarına gülümseme veya sevinç gösterme davranışı sergilememesi de erken bir belirti olabilir.
• Tekrarlayan Davranışlar: Bazı otizmli çocuklarda el çırpma, parmak ucunda yürüme, sallanma gibi tekrarlayan hareketler daha erken yaşlarda fark edilebilir. Bu davranışlar genellikle 12-24 ay arasında daha belirgin hale gelebilir.

Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

Eğer yukarıda belirtilen gelişimsel dönüm noktalarında çocuğunuzda belirgin bir gecikme veya farklılık gözlemlerseniz, hiç vakit kaybetmeden bir çocuk doktoruna veya çocuk gelişim uzmanına başvurmanız önemlidir. Unutmayın ki, çocuğunuzun gelişimindeki her türlü endişenizi dile getirmeniz hakkınızdır.

Birçok ebeveyn, çocuklarının otizm spektrum bozukluğu olabileceği şüphesiyle bana başvuruyor. Deneyimlerime göre, ebeveynlerin içgüdüleri genellikle çok güçlüdür. Eğer bir şey size doğru gelmiyorsa, bu konuda araştırma yapmaktan ve profesyonel yardım almaktan çekinmeyin. Bir gelişimsel pediatrist veya bir çocuk psikiyatristi, çocuğunuzun gelişimini değerlendirebilir ve gerekli yönlendirmeleri yapabilir. Bazen erken teşhis için kullanılan tarama araçları (örneğin, M-CHAT R/F gibi) da doktor tarafından uygulanabilir.

Erken Müdahalenin Önemi ve Yapılabilecekler

Otizm spektrum bozukluğunda erken müdahale, çocuğun geleceği açısından hayati öneme sahiptir. Erken tanı konulduktan sonra başlayacak olan özel eğitim ve terapi programları, çocuğun becerilerini geliştirmesine yardımcı olur.

Size önerebileceğim pratik adımlar şunlardır:

• Gözlem Yapın: Çocuğunuzun günlük rutinini, oyunlarını, sosyal etkileşimlerini dikkatlice gözlemleyin. Notlar almak, video kaydı yapmak faydalı olabilir.
• Araştırın: Güvenilir kaynaklardan otizm hakkında bilgi edinin. Ancak asla internette okuduğunuzla kendi çocuğunuzu doğrudan etiketlemeyin.
• Doktorunuzla Konuşun: En önemli adım budur. Endişelerinizi açıkça dile getirin ve doktorunuzun önerilerini takip edin.
• Destek Gruplarından Yararlanın: Benzer deneyimler yaşayan diğer ailelerle iletişim kurmak size güç verebilir ve pratik bilgiler sağlayabilir.

Unutmayın, her çocuk bireyseldir ve kendi gelişim hızına sahiptir. Ancak erken farkındalık ve doğru müdahale, otizm spektrum bozukluğu olan çocukların daha mutlu ve bağımsız bir yaşam sürmeleri için en büyük şanstır.