Etken ne demek, TDK?

Günlük hayatta veya ders kitaplarında sıkça karşılaştığımız kelimelerden biri olan "etken", aslında anlamı ve kullanım alanları oldukça geniş bir kavramdır. Peki, etken ne demek? Türk Dil Kurumu (TDK) bu kelimeyi nasıl tanımlıyor? İşte bu soruların cevaplarını ve daha fazlasını bu yazımızda bulabilirsiniz.

Etken Kelimesinin TDK Anlamı

TDK, "etken" kelimesini birkaç farklı anlamda tanımlar. Bunlardan ilki ve en yaygın olanı, "etkisi olan, tesir eden, amil" şeklindedir. Yani, bir şeyi harekete geçiren, bir olayın meydana gelmesinde rol oynayan faktör anlamına gelir. Örneğin, "Başarısında en büyük etken, düzenli çalışmasıydı" cümlesinde, düzenli çalışma, başarının oluşmasında etkili olan bir faktördür.

Bunun yanı sıra, etken kelimesi dilbilgisinde de önemli bir yere sahiptir. Fiillerin çatısı bakımından "etken fiil", öznenin işi doğrudan yaptığı fiilleri ifade eder. Örneğin, "Çocuk topu attı" cümlesinde, "atmak" fiili etkendir çünkü işi yapan (atan) çocuktur ve eylem doğrudan çocuk tarafından gerçekleştirilir.

Etken Kelimesinin Günlük Kullanımı

Günlük konuşma dilinde etken kelimesi, genellikle bir olayın veya durumun nedenini belirtmek için kullanılır. Bir kararın alınmasında, bir sonucun ortaya çıkmasında rol oynayan faktörleri ifade ederken bu kelimeye başvururuz. Örneğin, "Fiyatlardaki artışta döviz kurunun yükselmesi etkendi" gibi bir cümlede, döviz kurundaki yükselme, fiyat artışının nedenlerinden biri olarak belirtilmiştir.

Ayrıca, etken kelimesi, bir kişinin veya kurumun bir konuda aktif rol oynadığını vurgulamak için de kullanılabilir. Örneğin, "Sivil toplum kuruluşları, çevre sorunlarının çözümünde etken bir rol oynamaktadır" cümlesinde, sivil toplum kuruluşlarının çevre sorunlarına aktif olarak müdahale ettiği ve çözüm için çaba gösterdiği anlatılmaktadır.

Etken ve Edilgen Arasındaki Fark

Dilbilgisinde etken fiillerin karşıtı olarak "edilgen" fiiller bulunur. Etken fiillerde özne işi yaparken, edilgen fiillerde özne yapılan işten etkilenir. Örneğin, "Kapı açıldı" cümlesinde, kapı açılma eyleminden etkilenen nesnedir ve özne değildir. Bu nedenle "açılmak" fiili edilgendir.

Sonuç olarak, etken kelimesi hem günlük dilde hem de dilbilgisinde önemli bir yere sahip, çok yönlü bir kavramdır. Bir şeyin nedeni, bir olayın amili veya fiilin öznesi olarak farklı bağlamlarda karşımıza çıkabilir. Umarım bu yazı, "Etken ne demek, TDK?" sorusuna kapsamlı bir yanıt sunmuştur ve kelimenin anlamını daha iyi anlamanıza yardımcı olmuştur.