Çölyak hastalığı kimlerde görülür?
İçindekiler
Çölyak hastalığı, genetik yatkınlığı olan bireylerde görülen, ince bağırsağın glutene karşı ömür boyu süren bir hassasiyetidir. Gluten, buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan bir proteindir. Çölyak hastalığı olan kişilerde gluten tüketimi, ince bağırsakta iltihaplanmaya ve hasara yol açar. Bu durum da besin emilimini bozarak çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Peki, çölyak hastalığı kimlerde görülür, risk faktörleri nelerdir ve belirtileri nelerdir? İşte merak edilenler:
Genetik Yatkınlık: Aile Öyküsü Olanlar
Çölyak hastalığının en önemli risk faktörlerinden biri genetik yatkınlıktır. Ailede çölyak hastalığı veya otoimmün bir hastalık (Tip 1 diyabet, Hashimoto tiroiditi gibi) olan bireylerde çölyak hastalığı riski artar. Özellikle birinci derece akrabalarda (anne, baba, kardeş) çölyak hastalığı bulunması, riski önemli ölçüde yükseltir. Genetik testler, çölyak hastalığına yatkınlığı belirlemede yardımcı olabilir, ancak pozitif bir test sonucu kesin tanı anlamına gelmez.
Diğer Otoimmün Hastalıkları Olanlar
Çölyak hastalığı, diğer otoimmün hastalıklarla birlikte daha sık görülebilir. Örneğin, Tip 1 diyabet, Hashimoto tiroiditi, otoimmün karaciğer hastalıkları gibi rahatsızlıkları olan bireylerde çölyak hastalığı riski daha yüksektir. Bu durum, otoimmün hastalıkların genetik ve çevresel faktörler açısından benzer mekanizmalara sahip olmasından kaynaklanabilir. Bu nedenle, bu tür rahatsızlıkları olan kişilerin düzenli olarak çölyak hastalığı açısından taranması önerilir.
Belirli Genetik Sendromları Taşıyanlar
Bazı genetik sendromlar, çölyak hastalığı riskini artırabilir. Örneğin, Down sendromu, Turner sendromu ve Williams sendromu gibi genetik bozuklukları olan bireylerde çölyak hastalığı daha sık görülür. Bu sendromların genetik yapısı, bağışıklık sistemini etkileyerek çölyak hastalığı gelişimine zemin hazırlayabilir. Bu tür sendromları olan çocukların ve yetişkinlerin düzenli olarak çölyak hastalığı açısından değerlendirilmesi önemlidir.
Belirtiler ve Tanı Süreci
Çölyak hastalığı her yaşta ortaya çıkabilir ve belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Çocuklarda daha sık görülen belirtiler arasında karın ağrısı, ishal, kusma, büyüme geriliği ve iştahsızlık yer alırken, yetişkinlerde yorgunluk, anemi, kemik erimesi, kısırlık ve nörolojik sorunlar gibi belirtiler daha ön planda olabilir.
Çölyak hastalığı şüphesi olan bireylerde öncelikle kan testleri (antigliadin, antiendomisyum ve doku transglutaminaz antikorları) yapılır. Bu testlerin pozitif çıkması durumunda, kesin tanı için ince bağırsak biyopsisi alınır. Biyopside bağırsak villuslarında hasar tespit edilmesi, çölyak hastalığı tanısını doğrular.
Çölyak hastalığı tanısı konulduktan sonra, ömür boyu glutensiz diyet uygulamak gereklidir. Glutensiz diyet, belirtilerin kontrol altına alınmasını ve bağırsak hasarının iyileşmesini sağlar. Glutensiz diyetin yanı sıra, doktor kontrolünde vitamin ve mineral takviyeleri de gerekebilir.
Özetle, çölyak hastalığı genetik yatkınlığı olan, otoimmün rahatsızlıkları bulunan veya belirli sendromları taşıyan kişilerde daha sık görülür. Erken tanı ve glutensiz diyet ile hastalığın etkileri kontrol altına alınabilir ve sağlıklı bir yaşam sürdürülebilir.