Heyelan Türkiye'de en çok nerede görülür?
Türkiye'nin Heyelan Haritası
Türkiye, heyelanlar açısından oldukça hareketli bir coğrafyaya sahip. Ülke topraklarının yaklaşık %85'i, farklı oranlarda heyelan riski taşıyor. Bu riskin en yoğun olduğu bölgeler ise özellikle Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgeleri. Sebebi ise oldukça basit: Bu bölgelerde hem eğim fazla hem de yağış rejimi heyelan oluşumunu tetikliyor.
Neden Karadeniz ve Doğu Anadolu?
Hatırlıyorum, çocukken Karadeniz'de bir köyde yaylaya çıkarken yolun bir kısmının kaydığını görmüştüm. Orada bir sürü ağaç, toprak hep birlikte aşağı doğru yuvarlanmıştı. İşte o görüntü, Karadeniz'in neden bu kadar heyelan riski taşıdığının en somut örneği benim için. Çünkü Karadeniz'in o dik yamaçları, aşırı ve düzensiz yağışlarla birleştiğinde toprak doygun hale geliyor ve yerçekiminin etkisiyle aşağı doğru kayıyor. Özellikle ilkbahar ve sonbahar ayları, kar erimeleri veya şiddetli yağmurlarla birlikte bu risk artıyor. Yıllık ortalama 300-400 civarında heyelan vakası rapor edildiğini biliyorum, bu da olayın ne kadar yaygın olduğunu gösteriyor.
Doğu Anadolu'ya baktığımızda ise durum biraz daha farklı ama sonuç aynı. Buradaki yüksek dağlık araziler, dik eğimler ve yine bol kar yağışının ardından gelen ani sıcaklık artışları, zemindeki buzların çözülmesi ve toprağın suya doygun hale gelmesiyle heyelanları tetikliyor. Kış aylarında yağan bol kar, ilkbaharda eriyerek toprağın altını suyla dolduruyor ve altındaki zemin kayganlaştığında büyük kütleler hareket edebiliyor.
Risk Altındaki Diğer Bölgeler ve Önemli Noktalar
Bu iki bölge öne çıksa da, aslında Akdeniz ve Marmara bölgelerinin yüksek kesimleri ile İç Anadolu'nun eğimli arazileri de heyelan riski taşıyor. Örneğin, Akdeniz'de Toroslar'ın dik yamaçlarında veya Marmara'da Karadeniz'e kıyısı olan dağlık alanlarda da zaman zaman heyelanlar yaşanıyor. Aslında şöyle bir şey var ki, sadece yağış değil, bölgedeki fay hatları ve depremler de heyelan riskini tetikleyebiliyor. Deprem sarsıntısı, zemini destabilize ederek zaten riskli olan bölgelerde heyelanların tetiklenmesine neden olabiliyor.
Peki, bu riskle başa çıkmak için ne yapılabilir? Öncelikle, yerleşim yerleri seçilirken heyelan riski haritalarına bakmak çok önemli. Bildiğim kadarıyla, devlet kurumları tarafından bu tür haritalar hazırlanıyor. Yapılaşma izinleri verilirken bu haritalara göre hareket etmek, riskli bölgelere binalar yapmamak en temel önlem. Ayrıca, heyelan riskli bölgelerde doğru mühendislik çalışmalarıyla yamaçların stabilitesini artırmak, bitkilendirme yapmak ve su drenajını iyi sağlamak da hasarı en aza indirmeye yardımcı oluyor.