Lehim nasıl yapılır kısaca?
Lehim Yapımı: Temel Bilgiler ve Uygulamalar
Lehim yapmak aslında göründüğü kadar karmaşık değil. Elektronik devrelerle uğraşıyorsan veya basit tamiratlar yapacaksan, lehimleme temel becerilerinden biri olacak. Deneyimlerime göre, doğru ekipman ve biraz pratikle herkes lehim yapabilir.
Lehim Nedir ve Neden Kullanılır?
Lehim, iki metal parçayı birbirine kalıcı olarak bağlamak için kullanılan düşük erime noktalı bir alaşımdır. Genellikle kalay ve kurşun karışımından oluşur. Elektronikte, kurşunsuz lehimler artık standart hale geldi ve genellikle kalay, gümüş ve bakır alaşımları kullanılır. Örneğin, %99.3 kalay, %0.7 gümüş ve %0.4 bakır içeren bir lehimin erime noktası yaklaşık 179°C civarındadır. Kurşunlu lehimler ise genellikle %63 kalay ve %37 kurşundan oluşur ve erime noktası yaklaşık 183°C'dir. Kurşunsuz lehimlerin işlenmesi biraz daha zordur çünkü daha yüksek sıcaklıklar gerektirir ve daha hızlı soğurlar, bu da bağlantıları zorlaştırabilir.
Lehimin temel amacı, elektriksel iletkenliği sağlamak ve mekanik bir bağlantı oluşturmaktır. Devre kartlarındaki küçük bileşenleri veya kabloları birbirine bağlarken, standart bir lehim bağlantısı 20-30 amper akımları rahatlıkla taşıyabilir, ancak bu bağlantının kalitesine ve boyutuna bağlıdır.
İhtiyacın Olan Ekipmanlar
Lehim yapmak için temel olarak birkaç şeye ihtiyacın var:
- Lehim Havya: En az 30-60 Watt gücünde bir havya işini görecektir. Dijital kontrollü modeller sıcaklığı hassas bir şekilde ayarlamana olanak tanır. Başlangıç için 40 Watt'lık bir havya yeterlidir.
- Lehim Teli: %99.3 kalay, %0.7 gümüş, %0.4 bakır gibi kurşunsuz olanları tercih edebilirsin. Genellikle 0.8 mm veya 1 mm kalınlıkta olanlar elektronik işleri için idealdir. İçinde reçine (flux) bulunan lehim telleri işini kolaylaştırır çünkü lehimin daha iyi akmasını sağlar.
- Havya Ucu Temizleyici: Pirinç yünlü temizleyiciler veya nemli süngerler havya ucundaki kalıntıları temizlemek için kullanılır. Havya ucunu temiz tutmak, lehimin iyi yapışmasını sağlar.
- Lehim Emici (Lehim Pompası veya Örgü): Eğer bir hata yaparsan veya bir bileşeni sökmen gerekirse, lehim emici bunu temizlemek için kullanılır.
- Koruyucu Gözlük: Lehim yaparken sıçrayabilecek küçük parçalardan gözlerini korumak için mutlaka takmalısın.
- Yardımcı El (Opsiyonel): Küçük parçaları sabit tutmak için krokodil ağızlı bir tutucu işini çok kolaylaştırır.
Lehimleme Tekniği: Adım Adım
Deneyimlerime göre, başarılı bir lehim bağlantısı için şu adımları izlemek en iyisidir:
- Havya Ucu Hazırlığı: Havya ucunu temizleyici ile temizle ve hemen ardından biraz lehim teli ile kapla (kalaylama). Bu, ısı transferini artırır. Havya sıcaklığı genellikle 300-350°C arasında ayarlanmalıdır. Kurşunsuz lehimler için bu sıcaklık 350-400°C'ye çıkabilir.
- Parçaları Isıtma: Lehim yapacağın iki metal parçayı (örneğin bir bileşenin ayağı ve bir devreyolunu) aynı anda havya ucu ile ısıt. Sıcaklık yeterli olmalı ki lehim akıp yayılmaya başlasın.
- Lehim Uygulaması: Parçalar ısındığında, lehim telini lehimlenecek bölgeye (parçaların birbirine değdiği yere) tut. Lehim, ısınan yüzeylerde akarak bağlantıyı oluşturacaktır. Lehim telini doğrudan havya ucuna değil, ısıttığın parçalara değdirerek eri.
- Bağlantı Kontrolü: Lehim eriyip yayıldıktan sonra önce lehim telini, ardından havya ucunu çek. Lehimin parlak ve pürüzsüz bir yüzeye sahip olması iyi bir bağlantı göstergesidir. Mat, topaklı veya soğuk lehim kötü bağlantıdır ve tekrar lehimlemen gerekebilir.
Pratik İpucu: Lehim yaparken ilk acemilikte havyayı uzun süre bir noktada tutmamaya özen göster. Bu, devre kartı yollarını veya bileşenleri yakmana neden olabilir. Kısa ve etkili hareketlerle çalış.
Sık Yapılan Hatalar ve Çözümleri
Lehimleme yaparken bazı yaygın hatalar olabilir:
- Soğuk Lehim: Parçalar yeterince ısınmadan lehim yapmaya çalışırsan oluşur. Bağlantı zayıf ve iletkenliği kötüdür. Çözüm: Parçaları daha iyi ısıtmak ve lehimin akıp yayılmasını sağlamak.
- Aşırı Lehim: Çok fazla lehim kullanmak, kısa devrelere yol açabilir. Çözüm: Lehim emici ile fazla lehimin fazlasını almak.
- Kısa Devre: Lehimin, birbirine yakın olan farklı iki yolu veya bileşeni birleştirmesi durumudur. Çözüm: Dikkatli olmak ve lehimleme sonrası bağlantıları kontrol etmek.
Deneyimlerime göre, farklı projeler üzerinde çalışmak, bu teknikleri pekiştirmenin en iyi yoludur. Başlangıç için eski elektronik cihazları söküp takmak, lehim becerilerini geliştirmek için harika bir yöntemdir.