Tohumsuz çilek nasıl ekilir?
Tohumdan Çilek Yetiştirme Rehberi
Çilek seven birisin ve kendi bahçende, balkonunda o mis kokulu, tatlı meyveleri yetiştirmek istiyorsun. Harika bir karar! Tohumdan çilek yetiştirmek biraz sabır istese de, başardığında verdiği tatmin paha biçilmez. Deneyimlerime göre, bu işin püf noktalarını öğrenirseniz çok da gözünüzde büyütmenize gerek yok.
Doğru Tohumu Seçmek ve Çimlendirmek
Öncelikle doğru tohumu seçmek çok önemli. Çilek tohumları genellikle çok küçüktür, neredeyse toz gibiler. Bu yüzden onları kaybetmemek için dikkatli olmalısın. Bazı çilek türlerinin tohumları katmanlama (stratifikasyon) gerektirebilir. Bu, tohumların çimlenmeden önce belirli bir süre soğukta kalması anlamına gelir. Deneyimlerime göre, çoğu hazır paketlenmiş çilek tohumu bu işlemi zaten geçirmiş olarak satılır, ancak emin olmak için aldığınız paketin üzerindeki bilgilere mutlaka göz atın.
Çimlendirme için en iyi yöntemlerden biri, nemli bir kağıt havlu veya pamuk arasına tohumları koyup, ağzı kapalı bir poşete veya kaba yerleştirmektir. Bu kabı veya poşeti buzdolabının sebze çekmecesinde yaklaşık 2-4 hafta kadar bekletmek, çimlenme oranını artırabilir. Ardından bu nemli tohumları, iyi drenajlı bir toprak karışımına (torf ve perlit karışımı idealdir, yaklaşık %50-%50 oranında) ekebilirsin. Toprağın nemli ama ıslak olmamasına dikkat et. Tohumları toprağın üzerine serpip hafifçe bastırabilir veya üzerlerine çok ince bir toprak tabakası serpebilirsin (yaklaşık 0.5 cm). Saksı veya viyolleri, üzerlerini streç filmle kapatarak veya şeffaf bir kapakla örterek çimlenme sürecini hızlandırabilirsin. En uygun çimlenme sıcaklığı 20-25°C civarıdır ve bu süreç 7 ila 21 gün sürebilir.
Fideleri Güçlendirmek ve Şaşırtmak
Tohumlar filizlenip ilk gerçek yapraklarını (çenek yapraklarından sonra çıkan yapraklar) çıkardığında, onları daha büyük saksılara veya doğrudan kalıcı yerlerine şaşırtma zamanı gelmiş demektir. Fideler çok hassas olur, bu yüzden onları nazikçe tutmaya özen göster. Şaşırtma işlemini, günün serin saatlerinde, tercihen sabah erken veya akşamüstü yapmak, fidelerin strese girmesini azaltır. Yeni ekilen saksıdaki toprağın da nemli olduğundan emin ol.
Fideler biraz daha büyüdüğünde ve en az 4-5 gerçek yaprak oluşturduğunda, daha fazla ışık alan bir yere taşıyabilirsin. Deneyimlerime göre, çilek fideleri günde en az 6-8 saat doğrudan güneş ışığına ihtiyaç duyar. Eğer güneş ışığı yeterli değilse, bitki yetiştirme lambaları (grow light) kullanabilirsin. Fidelerin güçlü ve sağlıklı olması için onlara düzenli olarak, ama aşırıya kaçmadan sulama yap. Toprağın üst katmanı kuruduğunda sulama yapmak genellikle yeterlidir.
Toprak, Sulama ve Besleme
Çilekler, iyi drene olan, organik maddece zengin ve hafif asidik (pH 5.5-6.5 arası) toprakları sever. Kendi yetiştirdiğin toprağı kullanıyorsan, kompost veya iyi yanmış ahır gübresi ile zenginleştirebilirsin. Saksıda yetiştiriyorsan, hazır saksı torfu ve içine bir miktar perlit veya vermikülit karıştırarak drenajı sağlayabilirsin. Saksı seçerken, çileğin yayılma eğilimini göz önünde bulundurarak en az 20-25 cm çapında bir saksı seçmek faydalı olur.
Sulama konusunda, çilekler düzenli neme bayılır ancak köklerinin çürümemesi için su birikintisi oluşturmaktan kaçınmalısın. Toprağın nemini parmağınla kontrol ederek, üst katman kuruduğunda sulama yapabilirsin. Özellikle çiçeklenme ve meyve verme döneminde sulamaya daha fazla özen göstermelisin. Deneyimlerime göre, aşırı sulama kök hastalıklarına davetiye çıkarabilirken, yetersiz sulama meyvelerin küçük ve tatsız olmasına neden olur.
Besleme konusunda ise, çilekler ilk çıktığında genellikle topraktaki besinler yeterli olur. Ancak bitkiler büyüdükçe ve özellikle meyve vermeye başladıkça, dengeli bir sıvı gübre ile destekleyebilirsin. Organik gübreleri tercih edersen, çileklerinin doğal lezzetini daha iyi korumuş olursun. Genellikle nisan-mayıs aylarında başlayıp, hasat sonuna kadar 2-3 haftada bir gübreleme yapmak yeterlidir. Aşırı azotlu gübreler yaprak gelişimini teşvik ederken, çiçek ve meyve oluşumunu olumsuz etkileyebilir, bu yüzden daha dengeli NPK oranına sahip gübreler seçmeye dikkat etmelisin.
Meyve Verimi ve Hasat Zamanı
Tohumdan yetiştirdiğin çileklerin meyve vermesi biraz zaman alabilir, genellikle ilk ekimden sonraki yıl meyve vermeye başlarlar. Sabırlı olmalısın. Çileklerin üzerine karpuz gibi bir malçlama yapmak, hem toprağın nemini korur hem de meyvelerin toprakla temasını keserek çürümesini önler. Kuru saman, yaprak veya özel malçlama örtüleri kullanabilirsin.
Meyveler olgunlaştığında rengi parlak kırmızıya döner ve tatları en üst seviyededir. Sabah saatlerinde, hava serinken toplamak en idealidir. Sap kısmından nazikçe keserek veya kopararak toplama işlemini yapabilirsin. Deneyimlerime göre, çilekler toplandıktan sonra çok çabuk bozulur, bu yüzden onları bekletmeden tüketmek veya doğru şekilde saklamak en iyisidir. Buzdolabında, hava alabilen kaplarda 2-3 gün kadar tazeliğini koruyabilirler.