Parasentez hangi durumlarda yapılır?
Parasentez Nedir ve Neden Yapılır?
Parasentez dediğimiz işlem, karın boşluğunda biriken fazla sıvının (asit) boşaltılması için yapılan tıbbi bir prosedürdür. Genellikle karın içi organların hastalıklarında, özellikle ileri evre siroz gibi durumlarda görülen bu sıvı birikimi, hem hastanın konforunu ciddi şekilde bozar hem de bazı ciddi sorunlara yol açabilir. Deneyimlerime göre, bu durumla karşılaşan birçok hasta, rahatsız edici şişlik, nefes darlığı ve erken doyma gibi şikayetlerle bize başvurur. Parasentez, bu semptomları hafifletmek ve hastanın yaşam kalitesini artırmak için uygulanan etkili bir yöntemdir.
Parasentez Hangi Durumlarda Gereklidir?
Parasentezin en sık görüldüğü durum, karaciğer sirozuna bağlı asittir. Sirozda karaciğer fonksiyonları bozulduğu için vücutta sıvı tutulumu artar ve bu sıvı karın boşluğunda birikir. Ancak parasentez sadece sirozla sınırlı kalmaz. Başka hangi durumlarda karşımıza çıkabilir, bir bakalım:
- Kanser: Özellikle karın içi organ kanserlerinin (yumurtalık kanseri, mide kanseri, karaciğer kanseri vb.) karın zarına yayılması (peritoneal karsinomatöz) durumunda bol miktarda asit oluşabilir. Hatta bazı durumlarda, ilk fark edilen bulgu bu asit birikimi olabilir.
- Kalp Yetmezliği: Şiddetli kalp yetmezliği durumlarında da vücutta genel bir sıvı birikimi görülebilir ve bu karın boşluğuna da yansıyabilir.
- Böbrek Yetmezliği: İleri evre böbrek yetmezliğinde, vücudun sıvı dengesi bozulabilir ve yine asit oluşumu görülebilir.
- Pankreatit: Bazı şiddetli pankreatit vakalarında, iltihap sürecine bağlı olarak karın boşluğunda sıvı birikimi olabilir.
- Peritonit: Karın zarı iltihabında, enfeksiyonun türüne bağlı olarak sıvı birikimi meydana gelebilir.
Hastalığın altında yatan neden ne olursa olsun, eğer karın içi sıvı birikimi hastanın rahatsızlık düzeyini artırıyorsa, nefes almasını zorlaştırıyorsa veya karnında aşırı bir gerginlik ve dolgunluk hissine neden oluyorsa parasentez düşünülebilir.
Parasentez Nasıl Yapılır ve Nelere Dikkat Edilmeli?
Prosedür genellikle ultrason eşliğinde yapılır. Ultrason, karın içindeki sıvının en yoğun olduğu yeri tespit etmeye yardımcı olur. Hasta genellikle sırt üstü yatar, işlem sırasında rahat olması için bölge lokal anestezi ile uyuşturulur. Ardından, ince bir iğne veya kateter karın duvarından içeri doğru ilerletilerek sıvı çekilir. Çekilen sıvı miktarı, hastanın durumuna ve rahatlama düzeyine göre belirlenir. Genellikle tek seferde 3 ila 5 litre arasında sıvı çekilebilir, ancak bazı durumlarda bu miktar daha az veya daha fazla olabilir. Örneğin, deneyimlerime göre, çok büyük miktarda sıvı biriktiğinde (10 litreye kadar veya daha fazla), işlemi daha güvenli hale getirmek ve ani tansiyon düşüşlerini engellemek için yavaş yavaş boşaltım yapmak esastır.
Pratik bir ipucu: İşlem öncesinde hastanın mesanesini boşaltması önerilir. Bu, iğnenin mesaneye zarar verme riskini azaltır.
Parasentez sonrası, sıvı çekildiği için vücuttan protein ve elektrolitler de kaybolur. Bu nedenle, özellikle büyük miktarda sıvı çekildiyse, hastaya genellikle damar yoluyla albümin verilir. Bu, kan basıncının korunmasına yardımcı olur ve böbrek fonksiyonlarının olumsuz etkilenmesini önler.
Parasentez Tekrarlayan Bir İşlem midir?
Evet, genellikle parasentez tekrarlayan bir işlemdir. Altta yatan hastalığın tedavisi mümkün değilse veya kontrol altına alınamıyorsa, karın boşluğunda sıvı birikimi tekrar oluşacaktır. Bu durumda, semptomlar hastayı rahatsız etmeye başladığında parasentez işlemi tekrarlanabilir. Bazı hastalarda bu işlem haftada bir veya iki haftada bir tekrarlanması gerekebilir. Önemli olan, hastanın konforunu sağlamak ve olası komplikasyonları (örneğin, enfeksiyon veya karaciğer ensefalopatisi) en aza indirmektir.
Uzun süreli ve sık parasentez gereksinimi olan hastalarda, doktorlar perküton şant gibi daha kalıcı çözümleri de değerlendirebilirler. Ancak bu, her hasta için uygun olmayabilir ve karar, hastanın genel sağlık durumu ve hastalığın evresine göre verilir.