Kultur mantari yetistiriciligi nasil yapilir?
Kültür Mantarı Yetiştiriciliği: Başlangıç Rehberi
Kültür mantarı yetiştiriciliğine merak sardıysan, doğru yerdesin. Bu iş düşündüğünden daha ulaşılabilir ve doğru adımlarla evinde bile lezzetli mantarlar yetiştirebilirsin. Deneyimlerime göre, başarıyı getiren temel faktörler doğru kompost seçimi, hijyen ve çevresel koşulların iyi ayarlanmasıdır.
- Kompost Hazırlığı ve Miselyum Aşılaması
Kültür mantarı yetiştiriciliğinin kalbi komposttur. En yaygın kullanılan kompost, %70 civarında organik madde içeren, iyi fermente edilmiş at, tavuk veya hindi gübresi ile saman karışımıdır. Bu karışım, mantarın beslenmesi için gerekli tüm besinleri sağlar. Kompost hazırlama süreci birkaç aşamadan oluşur:
- Karıştırma ve Nemlendirme: Hammaddeler eşit oranlarda karıştırılır ve nem oranı %60-65 seviyesine getirilir. Bu, avucuna alıp sıktığında birkaç damla su sızacak şekilde olmalıdır.
- Fermentasyon (Isıl İşlem): Karışım, birkaç gün boyunca belirli sıcaklık aralıklarında (ilk başlarda yüksek sıcaklık, sonra düşen sıcaklık) bekletilerek zararlı organizmaların ölmesi ve faydalı bakterilerin gelişmesi sağlanır. Bu aşama, yaklaşık 10-14 gün sürer ve düzenli havalandırma gerektirir. Yanlış bir fermantasyon, mantarlarında hastalık ve verim kaybına yol açabilir.
- Pastörizasyon: Fermantasyonu tamamlanan kompost, 60-70°C sıcaklıkta 1-2 saat tutularak kalan zararlı mikroorganizmalar öldürülür.
- Soğutma ve Miselyum Aşılaması: Pastörizasyon sonrası kompost, oda sıcaklığına kadar soğutulur. Ardından, genellikle buğday veya çavdar taneleri üzerine aşılanmış mantar miselyumu (tohumu) kompostla homojen bir şekilde karıştırılır. Genel bir oran olarak 100 kg komposta 3-5 kg miselyum kullanılır. Bu karışım, daha sonra kaplara veya yataklara yayılır.
Hazır kompost kullanacaksan, güvenilir ve mantar yetiştiriciliği için özel olarak hazırlanmış ürünleri tercih etmelisin. Bu, süreci büyük ölçüde kolaylaştırır.
- Çevresel Koşulların Kontrolü
Miselyum kompostu tamamen sardıktan sonra (bu, genellikle 10-14 gün sürer ve kompost beyaz bir ağ ile kaplanır), yetiştirme döngüsünün en kritik aşamasına geçilir: örtü katmanı atma ve sporlanma evresi.
- Örtü Katmanı: Kompostun üzerine, genellikle 3-5 cm kalınlığında, %70-80 nem oranına sahip, torf ve kireç karışımı bir örtü katmanı atılır. Bu katman, mantarların tutunması ve gelişmesi için gerekli nem ve besini sağlar. Örtü katmanı, mantar saplarının oluşumu için de önemlidir.
- Sıcaklık: Miselyum gelişimi için ideal sıcaklık 24-26°C iken, mantar meyve oluşumu ve gelişimi için 16-18°C daha uygundur. Bu sıcaklık farkı, mantarların "şapka" kısmını çıkarmasını tetikler.
- Nem: Yetiştirme ortamının nem oranı, özellikle örtü katmanının nemini korumak çok önemlidir. Genel olarak %85-95 arası bağıl nem hedeflenir. Bunu sağlamak için yetiştirme alanını düzenli olarak sisleme yapabilirsin. Aşırı sulama, mantarlarda çürümelere yol açabilir.
- Hava Sirkülasyonu: Mantarlar, gelişimi için temiz hava ister. Yetiştirme alanında hafif bir hava sirkülasyonu sağlamak önemlidir, ancak bu hava akımı doğrudan mantarları kurutmamalıdır. Kapalı ortamlarda CO2 seviyesinin düşürülmesi için düzenli havalandırma şarttır.
- Işık: Kültür mantarları, doğrudan güneş ışığına ihtiyaç duymaz. Ancak, dolaylı ve düşük yoğunlukta bir ışık, mantarların yönlenmesine yardımcı olabilir. Yetiştirme alanında tamamen karanlık olmamalıdır.
- Hasat ve Sonrası İşlemler
Doğru koşullar sağlandığında, mantarlar yaklaşık olarak 20-25 gün içinde hasat olgunluğuna ulaşır. Mantarların şapkaları tam açılmadan, saplarının etli olduğu zaman hasat edilmelidir. Mantarları toplarken, saplarından nazikçe çevirerek veya keskin bir bıçakla tabanlarından keserek çıkarmalısın. Yere düşen mantarlar hijyen açısından sorun yaratabilir.
Bir hasat dönemi sonrası, yetiştirme alanında oluşan boşluklara tekrar örtü katmanı atarak veya sulama programını ayarlayarak 2-3 ek hasat dalgası elde edebilirsin. Verim, kullanılan kompostun kalitesine, miselyum türüne ve çevresel koşulların ne kadar iyi kontrol edildiğine bağlı olarak değişir. Genellikle 1 m² alandan ortalama 15-25 kg mantar hasat edilebilir.
Hasat ettiğin mantarları hemen tüketmeyeceksen, buzdolabında 2-4°C sıcaklıkta, hava alabilen kaplarda saklamalısın. Nem oranının yüksek olması, mantarların çabuk bozulmasına neden olabilir.