Terbiye etme ne demek?
Terbiye Etmek: Bir Yaşam Sanatı
Terbiye etmek, sadece çocuk yetiştirmekle sınırlı bir kavram değil. Kendi içimizde, ilişkilerimizde, hatta çevremizle olan bağlarımızda da süren dinamik bir süreç. Temelde, bir bireyi veya bir durumu istenen, olumlu yönde şekillendirme, geliştirme ve yönlendirme eylemidir. Bu, sabır, anlayış ve bilinçli bir çaba gerektirir.
Deneyimlerime göre, terbiye etmenin üç ana boyutu var: öz-terbiye, çocuk terbiyesi ve toplumsal terbiye. Bu boyutlar birbirini besler ve bireyin genel yaşam kalitesini doğrudan etkiler.
- Öz-Terbiye: Kendi Kendini Şekillendirme Sanatı
Kendi kendimizi terbiye etmek, yani öz-terbiye, aslında tüm iyi huyların temelidir. Bu, ne istediğini bilmek, o hedefe ulaşmak için disiplinli olmak ve karşılaşılan zorluklar karşısında pes etmemekle ilgilidir. Örneğin, sabah erken kalkmayı hedefliyorsanız, ilk günlerde zorlanabilirsiniz. Ancak her sabah alarm çaldığında ertelemek yerine yatağı terk etmeyi başarırsanız, bu küçük adım zamanla bir alışkanlığa dönüşür.
- Hedef Belirleme: Ne öğrenmek istiyorsun? Hangi alışkanlığını değiştirmek istiyorsun? Somut hedefler belirlemek (%80 başarı oranı artışı sağlar, araştırmalar gösteriyor) ilk adımdır.
- Disiplin ve Rutin: Öz-terbiye, keyifli olmayan ama gerekli olan şeyleri yapma becerisidir. Bir "yapılacaklar listesi" oluşturup, her gün birkaç maddeyi tamamlamak, bu beceriyi geliştirir.
- Duygu Yönetimi: Öfke, hayal kırıklığı gibi olumsuz duygularla başa çıkma becerisi, öz-terbiyenin önemli bir parçasıdır. Derin nefes almak, kısa bir yürüyüşe çıkmak gibi basit teknikler işe yarayabilir.
Kendi egolarımızı, dürtülerimizi kontrol altına alabilmek, başkalarıyla daha sağlıklı ilişkiler kurmamızı da sağlar. Kendi hayatının kaptanı olmak gibi düşün.
- Çocuk Terbiyesi: Sevgi ve Sınırların Dengesi
Çocuk terbiyesi, ebeveynlerin en çok kafa yorduğu konulardan biri. Bu, sadece kurallar koymak değil; aynı zamanda çocuğun karakterini, değerlerini ve sosyal becerilerini de şekillendirmektir. Unutma ki, çocuklar gördüklerini yaparlar. Eğer sen sabırsızsan, çocuğun da sabırsız olabilir.
- Pozitif Pekiştirme: Çocuğunun istenen davranışlarını fark ettiğinde onu övmek veya ödüllendirmek (%70 daha etkili olduğu gözlemlenmiştir). Örneğin, oyuncaklarını topladığında "Aferin sana, ne kadar düzenlisin!" demek, bu davranışı pekiştirir.
- Net ve Tutarlı Kurallar: Kuralların neden konulduğunu çocuğa basitçe açıklamak ve bu kurallara uyulmadığında olası sonuçları önceden belirtmek önemlidir. Örneğin, "Akşam yemeğinden önce şeker yiyemezsin, çünkü tok kalırsın ve yemeğini yiyemezsin."
- Empati Kurma: Çocuğunun duygularını anlamaya çalışmak ve ona kendi duygularını ifade etmeyi öğretmek, duygusal zekasını geliştirir. "Şu an çok kızgın olduğunu anlıyorum, ama arkadaşının oyuncağını almak doğru değil."
Unutma, bir çocuğun gelişimi için sevgi ve güvenli bir ortamın yanı sıra, sınırların da olması gerekir. Bu sınırlar, çocuğa neyin kabul edilebilir olduğunu öğretir.
- Toplumsal Terbiye: Birlikte Yaşamanın Kuralları
Toplumsal terbiye, bireyin içinde yaşadığı toplumun normlarına, değerlerine ve kurallarına uyum sağlamasıdır. Bu, sadece trafikte kurallara uymakla sınırlı değil; aynı zamanda saygılı iletişim kurmak, başkalarının haklarına saygı duymak ve ortak alanları temiz tutmak gibi geniş bir yelpazeyi kapsar.
- Empati ve Saygı: Farklılıklara saygı duymak ve empati kurarak başkalarının bakış açılarını anlamaya çalışmak, toplumsal uyumun temelidir. Bir tartışmada karşı tarafı dinlemek, kendi fikrini savunmaktan daha önemlidir.
- Sorumluluk Alma: Kendi eylemlerinin sorumluluğunu üstlenmek ve topluma karşı görevlerini yerine getirmek. Örneğin, çöpünü yere atmamak veya toplu taşımada yaşlılara yer vermek gibi.
- İletişim Becerileri: Nazik ve yapıcı bir dil kullanmak, sözlü ve sözsüz iletişimde karşımızdaki kişiye değer verdiğimizi göstermektir. "Teşekkür ederim" ve "Lütfen" gibi kelimeleri hayatımızın bir parçası haline getirmek büyük fark yaratır.
Sonuç olarak, terbiye etmek, bir varoluş biçimidir. Kendimizi, sevdiklerimizi ve içinde yaşadığımız dünyayı daha iyi bir yer haline getirme çabasıdır. Bu çaba, asla bitmeyen, sürekli öğrenme ve gelişme sürecidir.