Aleviler hangi kitaba inanıyor?
Aleviliğin Kutsal Kaynakları: Kur'an, İncil, Tevrat mı?
Alevilerin "hangi kitaba inanıyor" sorusu sıkça soruluyor ve bu konuda bazen yanlış anlaşılmalar olabiliyor. Öncelikle şunu netleştirmek gerekir: Alevilik, İslam dininin bir koludur. Dolayısıyla, İslam'ın temel kitabı olan Kur'an-ı Kerim, Aleviler için de kutsaldır ve yol göstericidir.
Ancak, Aleviliğin yorum ve uygulamalarında Kur'an-ı Kerim'in yanı sıra farklı kaynaklara da özel bir önem verilir. Deneyimlerime göre, Aleviliğin anlaşılmasında üç ana başlık öne çıkar:
- Ehlibeyt ve On İki İmam
Aleviliğin temelinde Ehlibeyt sevgisi yatar. Ehlibeyt, Hz. Muhammed'in ailesini, özellikle Hz. Ali, Hz. Fatma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ile diğer on İmam'ı kapsar. Aleviler, bu kutsal zatların yaşamlarını, öğretilerini ve sözlerini kendi inançları için rehber kabul ederler. On İki İmam'ın her biri, Aleviliğin gelişiminde ve yorumlanmasında önemli bir role sahiptir.
Bu kutsal şahsiyetlerin öğretileri, sözlü gelenekle nesilden nesile aktarılmış ve zamanla çeşitli eserlerde derlenmiştir. Bu eserler arasında:
- İmam Cafer-i Sadık Külliyatı: İmam Cafer-i Sadık'ın fıkhi ve ilmi görüşlerini içeren derlemeler.
- Maktel-i Hüseyin: Kerbela olayını anlatan ve Hz. Hüseyin'in şehadetini detaylandıran eserler.
- Fıkıh Kitapları: Ehlibeyt çizgisindeki büyük alimlerin kaleme aldığı fıkıh kitapları da yol gösterici olmuştur.
Bu kaynaklar, Alevilerin ibadet anlayışlarını, ahlaki prensiplerini ve toplumsal değerlerini şekillendirir. Örneğin, Hz. Ali'nin Nehcü'l-Belağa'daki sözleri, Aleviler tarafından ahlak ve bilgelik kaynağı olarak görülür.
- Anadolu Alevi-Bektaşi Geleneği ve Ozanlar
Aleviliğin Anadolu'daki şekillenmesinde ozanlar ve dedeler çok önemli bir rol oynamıştır. Pir Sultan Abdal, Hacı Bektaş Veli, Dadaloğlu, Karacaoğlan gibi büyük ozanların deyişleri, şiirleri ve nefesleri, Alevi inancının anlaşılmasında temel taşlardandır. Bu ozanlar, saz eşliğinde verdikleri eserlerle hem tasavvufi bilgileri hem de toplumsal mesajları halka aktarmışlardır.
Bu ozanların eserleri genellikle şu konuları işler:
- Allah, Hz. Muhammed ve Ehlibeyt Sevgisi: Bu temel unsurlar, ozanların şiirlerinin merkezindedir.
- Dört Kapı Kırk Makam: İnsanın manevi yolculuğunu anlatan bir sistemdir ve ozanların nefeslerinde sıkça yer bulur.
- Toplumsal Adalet ve İnsan Sevgisi: Ozanlar, eserlerinde adaletsizliğe karşı durmuş, insan sevgisini yüceltmişlerdir.
Deneyimlerime göre, bir Alevi'nin manevi dünyasını anlamak için ozanların deyişlerini okumak veya dinlemek çok faydalıdır. Bu deyişler, Aleviliğin sadece teorik bir inanç olmadığını, aynı zamanda derin bir manevi yaşantı ve kültürel mirasa dayandığını gösterir.
- Dört Kitap ve Dört Kapı
Alevilikte "Dört Kitap" denince genellikle Kur'an-ı Kerim, Tevrat, İncil ve Zebur akla gelse de, Alevilik bu kitapları Hz. Muhammed'e kadar indirilen ilahi mesajlar olarak kabul eder. Ancak Aleviliğin kendi terminolojisinde daha anlamlı olanı, "Dört Kapı Kırk Makam" anlayışıdır. Bu, kişinin manevi erginliğe ulaşması için geçmesi gereken aşamaları simgeler.
Dört Kapı şunlardır:
- Şeriat Kapısı: Dışa dönük ibadet, kurallara uyma.
- Tarikât Kapısı: Tasavvufi yola girme, nefsi terbiye etme.
- Marifet Kapısı: Bilgiye ulaşma, hakikati anlama.
- Hakikat Kapısı: Vahdet-i vücud anlayışıyla ilahi özde buluşma.
Her kapının içinde daha alt makamlar bulunur. Bu sistem, Aleviliğin batıni (içsel) yorumunu ve insanın kendi içindeki yolculuğunu anlatır. Bu yolculukta kitaplardan edinilen bilgiden çok, yapılan amel ve yaşantı önemlidir.
Peki sen bu yolda nasıl ilerleyebilirsin? Eğer Aleviliğin manevi dünyasına daha yakından bakmak istersen, ilk adım olarak Hacı Bektaş Veli'nin Makalat'ını, Pir Sultan Abdal'ın deyişlerini okuyabilir veya dinleyebilirsin. Ayrıca, güvendiğin bir Alevi dedesi veya bilgili bir büyüğü ile sohbet etmek de sana farklı kapılar açacaktır.