Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki anlaşmazlık nedir?

Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki anlaşmazlık, kökleri yüzyıllar öncesine dayanan karmaşık ve çok boyutlu bir sorundur. Temelde, Dağlık Karabağ bölgesinin sahipliği ve kontrolü üzerine yoğunlaşan bu anlaşmazlık, sadece toprak meselesi olmanın ötesinde, etnik, kültürel, tarihi ve jeopolitik boyutlar da içermektedir. Bu yazımızda, bu karmaşık anlaşmazlığın ana hatlarını ve temel nedenlerini inceleyeceğiz.

Dağlık Karabağ: İhtilafın Merkez Üssü

Dağlık Karabağ, uluslararası hukuka göre Azerbaycan toprakları içerisinde yer almasına rağmen, nüfusunun çoğunluğunu Ermenilerin oluşturduğu bir bölgedir. Sovyetler Birliği döneminde özerk bir bölge statüsüne sahip olan Dağlık Karabağ, Sovyetlerin dağılmasıyla birlikte Azerbaycan ve Ermenistan arasında bir çatışma noktası haline gelmiştir. 1990'ların başlarında yaşanan savaş, Ermenistan'ın Dağlık Karabağ'ı ve çevresindeki bazı Azerbaycan topraklarını işgal etmesiyle sonuçlanmıştır. Bu durum, yüz binlerce Azerbaycanlı'nın yerinden edilmesine ve büyük bir insani krize yol açmıştır.

Bu dönemde, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Ermenistan'ın işgalini kınayan ve işgal altındaki topraklardan çekilmesini talep eden bir dizi karar almıştır. Ancak bu kararlar, Ermenistan tarafından uygulanmamıştır. Dağlık Karabağ sorunu, o günden bu yana uluslararası toplumun gündeminde önemli bir yer tutmaya devam etmektedir.

Anlaşmazlığın Tarihsel ve Kültürel Boyutları

Anlaşmazlığın sadece toprakla ilgili olmadığını belirtmek önemlidir. Hem Azerbaycanlılar hem de Ermeniler, Dağlık Karabağ bölgesine tarihi ve kültürel bağları olduğunu iddia etmektedirler. Her iki taraf da, bölgenin kendi kültürel miraslarının bir parçası olduğunu ve tarihi olarak kendilerine ait olduğunu savunmaktadırlar. Bu durum, anlaşmazlığın çözümünü daha da zorlaştırmaktadır.

Ayrıca, her iki toplumda da geçmişte yaşanan acıların ve travmaların etkisi, günümüzdeki algıları ve tutumları önemli ölçüde şekillendirmektedir. Bu nedenle, anlaşmazlığın çözümü için sadece siyasi ve hukuki adımlar atmak yeterli olmayıp, aynı zamanda her iki toplumun birbirini anlaması ve geçmişle yüzleşmesi de gerekmektedir.

Uluslararası Aktörlerin Rolü ve Geleceğe Bakış

Azerbaycan-Ermenistan anlaşmazlığı, sadece bölgesel bir sorun olmanın ötesinde, uluslararası aktörlerin de ilgisini çekmektedir. Rusya, Türkiye, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkeler ve kuruluşlar, sorunun çözümü için çeşitli girişimlerde bulunmuşlardır. Ancak, bugüne kadar kalıcı bir barış anlaşması sağlanamamıştır.

2020 yılında yaşanan İkinci Karabağ Savaşı, bölgedeki dengeleri önemli ölçüde değiştirmiştir. Azerbaycan, bu savaşta önemli toprakları geri almış ve Ermenistan'ın işgaline son vermiştir. Ancak, sorunun tamamen çözüldüğünü söylemek mümkün değildir. İki ülke arasındaki gerginlik devam etmekte ve kalıcı bir barış için müzakerelerin sürdürülmesi gerekmektedir. Gelecekte, diyalog ve işbirliği odaklı bir yaklaşım, her iki tarafın da çıkarına olacak bir çözümün bulunmasına yardımcı olabilir.