Ciğerde iltihap neden oluşur?
Ciğerde İltihap Neden Oluşur?
Ciğerde iltihaplanma, yani zatürre (pnömoni), akciğerlerdeki hava keseciklerinin (alveoller) enfeksiyonu sonucu sıvıyla dolmasıdır. Bu durum, oksijenin kana karışmasını zorlaştırır ve solunumu ciddi şekilde etkiler. Deneyimlerime göre, bu enfeksiyonun temelinde genellikle birkaç ana etken yatıyor.
Enfeksiyonun Kaynakları: Bakteriler, Virüsler ve Mantarlar
Ciğerdeki iltihabın en yaygın sebepleri mikroorganizmalardır. Bunların başında bakteriler gelir. Özellikle Streptococcus pneumoniae (pnömokok) en sık karşılaştığımız bakterilerden biridir. Bu bakteri, toplum kökenli zatürrelerin yaklaşık %20-30'undan sorumludur. Bir diğer yaygın bakteriyel etken ise Haemophilus influenzae'dir. Bu bakteriler, genellikle ağız ve burun boşluğumuzda bulunsa da, bağışıklık sistemi zayıfladığında veya solunum yolu enfeksiyonu geçirdiğimizde ciğerlere yerleşebilir.
Virüsler de zatürreye yol açabilir. Grip virüsleri (influenza), RSV (respiratuvar sinsityal virüs) ve hatta COVID-19 gibi virüsler, akciğerlerde iltihaplanmaya neden olabilir. Virüsler, ciğer dokusuna doğrudan zarar vererek veya bakteri üremesi için uygun bir ortam yaratarak iltihaba yol açar. Özellikle küçük çocuklarda ve yaşlılarda viral pnömoniler daha sık görülür.
Daha nadir de olsa, mantarlar da ciğer enfeksiyonlarına sebep olabilir. Bağışıklık sistemi ciddi şekilde baskılanmış kişilerde (örneğin HIV enfeksiyonu olanlarda veya kemoterapi görenlerde) Pneumocystis jirovecii gibi mantarlar zatürreye yol açabilir. Ayrıca, küf mantarları da solunum yoluyla vücuda alınarak akciğerlere yerleşebilir.
Risk Faktörleri: Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması ve Mevcut Sağlık Sorunları
Ciğerde iltihaplanma riski, bağışıklık sisteminin gücüne doğrudan bağlıdır. Bağışıklık sistemini zayıflatan her durum, enfeksiyonlarla mücadeleyi zorlaştırır. Örneğin:
- Kronik Solunum Hastalıkları: KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı), astım, kistik fibrozis gibi durumlar, akciğerlerin zaten hassas olmasına ve enfeksiyonlara daha açık hale gelmesine neden olur. KOAH hastalarında zatürre riski, sağlıklı bireylere göre 2-3 kat daha fazladır.
- Yaş: Hem çok genç (bebekler ve küçük çocuklar) hem de yaşlı (65 yaş üstü) bireylerde bağışıklık sistemi daha zayıf olduğundan zatürre riski artar. Örneğin, 65 yaş üstü bireylerde pnömokok zatürresi ölüm oranı %20'lere kadar çıkabilir.
- Kronik Hastalıklar: Diyabet, kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği gibi kronik rahatsızlıklar, vücudun genel savunma mekanizmalarını zayıflatır ve enfeksiyonlara karşı direncini düşürür.
- Bağışıklık Sistemi Baskılayıcı Durumlar: HIV/AIDS, organ nakli sonrası kullanılan ilaçlar, kemoterapi veya radyoterapi alan kanser hastaları, zatürreye karşı çok daha savunmasızdır.
- Sigara Kullanımı: Sigara, akciğerlerin savunma mekanizmalarını (siliyer fonksiyonlar gibi) bozar ve mukus birikimine yol açar. Bu da mikroorganizmaların ciğerlerde tutunmasını ve çoğalmasını kolaylaştırır. Sigara içenlerde zatürre riski, içmeyenlere göre 5 kat daha fazladır.
Solunum Yolunun Hasar Görmesi veya Tahriş Olması
Solunum yollarımız, ciğerleri zararlı maddelerden koruyan doğal bir bariyer gibidir. Bu bariyerin herhangi bir şekilde zayıflaması veya hasar görmesi, enfeksiyon riskini artırır. Örneğin:
- Grip veya Soğuk Algınlığı Gibi Viral Enfeksiyonlar: Bu enfeksiyonlar sırasında solunum yollarında oluşan iltihap ve mukus birikimi, bakterilerin çoğalması için ideal bir ortam yaratır. Viral enfeksiyonun ardından gelişen bakteriyel zatürre oldukça sık görülür.
- Aspirasyon: Yiyecek, içecek, mide içeriği veya kusmuk maddelerinin solunum yoluyla akciğerlere kaçması (aspirasyon) sonucu oluşan kimyasal veya bakteriyel pnömoniler de ciddi bir sorundur. Bilinç kaybı yaşayan, yutma güçlüğü çeken veya ağız hijyeni kötü olan kişilerde bu risk daha yüksektir.
- Kimyasal Maddelere Maruz Kalma: Zehirli gazlar, duman veya kimyasal buharlara maruz kalmak, akciğer dokusunda tahrişe ve iltihaplanmaya neden olabilir.
Deneyimlerime göre, bu faktörlerin bir veya birkaçının bir araya gelmesi, ciğerde iltihabın oluşmasına zemin hazırlar. Kendini korumak için ise sigarayı bırakmak, düzenli egzersiz yapmak, dengeli beslenmek ve doktorunuzun önerdiği aşıları (pnömokok ve grip aşıları gibi) yaptırmak önemlidir.