Kortizon içeren ilaçlar nelerdir?

Kortizon İçeren İlaçlar: Nelerdir ve Ne İşe Yarar?

Kortizon, aslında vücudumuzda doğal olarak üretilen bir hormondur ve güçlü anti-inflamatuar (iltihap giderici) ve immünosüpresif (bağışıklık sistemini baskılayıcı) özelliklere sahiptir. Bu nedenle, birçok farklı durumda tedavisinde kullanılır. En bilinen kortizon içeren ilaçlar genellikle kortikosteroidler olarak adlandırılır. Bunlar hem ağızdan alınan tabletler, hem de enjeksiyon, krem, sprey, göz damlası gibi farklı formlarda karşımıza çıkar.

Hangi Durumlarda Kullanılır?

Deneyimlerime göre kortizonlu ilaçlar, iltihabın yoğun olduğu hemen her durumda hayat kurtarıcı olabilir. Bunlardan bazıları:

• Alerjik Reaksiyonlar: Anafilaksi gibi acil durumlar veya ciddi kurdeşen (ürtiker), anjiyoödem gibi durumlarda kortizon, vücudun aşırı tepkisini hızla baskılar. Bir alerjik şok durumunda adrenalin kadar hızlı olmasa da, sonraki süreci kontrol altına almak için vazgeçilmezdir.
• Otoimmün Hastalıklar: Romatoid artrit, lupus (kelebek hastalığı), Crohn hastalığı gibi bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırdığı hastalıklarda, iltihabı ve hücre hasarını azaltmak için kullanılır. Örneğin, romatoid artrit hastalarında eklem şişliği ve ağrısını azaltmada çok etkilidir.
• Solunum Yolu Hastalıkları: Astım ve KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı) alevlenmelerinde solunum yollarındaki iltihabı azaltarak nefes almayı kolaylaştırır. Bu ilaçların düzenli kullanımı, astım krizlerinin sıklığını ve şiddetini %50'ye kadar azaltabilir. Bir puf, anında rahatlama sağlamasa da, uzun vadeli iyilik halini hedefler.
• Cilt Hastalıkları: Egzama, sedef hastalığı, dermatit gibi kaşıntılı ve iltihaplı cilt rahatsızlıklarında kullanılan kortizonlu kremler, birkaç gün içinde gözle görülür iyileşme sağlayabilir. Örneğin, yoğun kaşıntı yapan bir egzama atağında, doğru konsantrasyonda bir krem kaşıntıyı birkaç saat içinde önemli ölçüde kesebilir.
• Göz Hastalıkları: Konjonktivit, üveit gibi gözdeki iltihap durumlarında kortizonlu göz damlaları kullanılır. Bu damlalar, görmeyi tehdit eden ciddi iltihapları kontrol altına almakta kritiktir.

Örnekler ve Bilinmesi Gerekenler

Piyasada en sık rastladığımız kortizon içeren ilaçların bazıları şunlardır:

• Metilprednizolon (Örn: Medrol, Depo-Medrol): Hem tablet hem de enjeksiyon formları bulunur. Geniş bir kullanım alanı vardır.
• Prednizolon (Örn: Prednol, Deltacortril): Tablet ve şurup formları yaygındır. Çocuklarda da sıkça kullanılır.
• Betametazon (Örn: Diprosone krem, Celeston): Hem topikal (krem, merhem) hem de sistemik (enjeksiyon, tablet) formları bulunur. Cilt problemlerinde sıklıkla tercih edilir.
• Hidrokortizon: En düşük etkili kortizolardan biridir ve genellikle reçetesiz satılan bazı cilt kremlerinde düşük konsantrasyonlarda bulunur. Daha ciddi durumlar için reçeteli versiyonları vardır.
• Mometazon: Burun spreylerinde (örneğin alerjik rinit tedavisinde) ve cilt kremlerinde sıkça karşımıza çıkar.

Önemli nokta: Kortizonlu ilaçların dozajı ve süresi, hastalığın şiddetine ve türüne göre doktorunuz tarafından titizlikle belirlenmelidir. Kendi başınıza ilaç kullanmaya başlamak veya bırakmak ciddi yan etkilere yol açabilir.

Yan Etkiler ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kortizonlu ilaçlar gerçekten mucizevi etkiler yaratabilse de, uzun süreli ve yüksek doz kullanımlarında bazı yan etkileri olabilir. Deneyimlerime göre bu yan etkilerin çoğu, ilacın süresi ve dozuyla doğru orantılıdır. Başlıcaları şunlardır:

• Kilo Alımı ve Su Tutulumu: Özellikle yüz ve gövdede yağ birikimi görülebilir.
• Kan Şekeri Yükselmesi: Diyabet hastaları veya hassasiyeti olan kişilerde dikkatli olunmalıdır.
• Kemik Erimesi (Osteoporoz): Uzun süreli kullanımda kemik yoğunluğunda azalma görülebilir. Kalsiyum ve D vitamini takviyesi doktor önerisiyle alınabilir.
• Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması: Enfeksiyonlara karşı daha savunmasız hale gelebilirsiniz.
• Ciltte İncelme ve Morarma: Özellikle kremlerin uzun süreli kullanımlarında görülebilir.
• Ruh Halinde Değişiklikler: Sinirlilik, uykusuzluk veya depresif ruh halleri yaşanabilir.

Pratik İpucu: Eğer kortizonlu ilaç kullanıyorsanız, düzenli doktor kontrollerinizi aksatmayın. Doktorunuz size en uygun doz ayarlamasını yapacak ve olası yan etkilerle başa çıkmak için önerilerde bulunacaktır. Ayrıca, ani bırakmak yerine doktorunuzun önerdiği şekilde doz azaltarak kesmeniz genellikle daha güvenlidir.

Kortizonu Ne Zaman Kullanmamalıyız?

Her ilaçta olduğu gibi, kortizonlu ilaçların da kullanılmaması gereken durumlar olabilir. Aktif, kontrolsüz enfeksiyonlar (mantar, bakteri, virüs) varsa, doktorunuz öncelikle enfeksiyonu tedavi etmeye odaklanacaktır. Çünkü kortizon, bağışıklık sistemini baskıladığı için enfeksiyonun daha da yayılmasına neden olabilir. Ayrıca, peptik ülser hastalığı veya belirli psikiyatrik rahatsızlıkları olan kişilerde de dikkatli olunması gerekir. Her zaman doktorunuzla tüm sağlık geçmişinizi ve mevcut durumunuzu paylaşmanız en doğrusudur.