🗞️ Manisa Haber

Bilgisayarda anakart nedir ne işe yarar?

19 Haziran 2025 Manisa Haber

Bilgisayarının Omurgası: Anakartın Gizemi

Bilgisayarının içinde dönen çarkların, ışıldayan LED'lerin ve sessizce çalışan bileşenlerin pusatı anakarttır. Kısacası, bilgisayarının beyni ve tüm parçalarının birbirleriyle konuşmasını sağlayan devasa bir devre kartıdır. Adı gibi, gerçekten de bilgisayarın "ana" kartıdır.

Anakartın temel işlevi, işlemci (CPU), bellek (RAM), depolama birimleri (SSD, HDD), ekran kartı (GPU), ses kartı ve diğer tüm çevre birimleri gibi birbirinden farklı donanımları fiziksel olarak bir araya getirmektir. Ancak sadece birleştirmez, aynı zamanda bu parçalar arasındaki iletişimi, yani veri akışını sağlar. İşlemcinin bir komutu, belleğe iletilir, oradan depolama birimine gider ve sonuç tekrar işlemciye veya ekran kartına yönlendirilir. Bu inanılmaz hızlı veri transferi, anakart üzerindeki milyonlarca küçük yolu (devre izleri) sayesinde gerçekleşir.

Deneyimlerime göre, anakart seçimi bir bilgisayar toplarken yapılan en kritik tercihlerden biri. Yanlış anakart seçimi, en güçlü işlemciyi bile yeteneklerinin altında bırakabilir veya ileride yapabileceğin yükseltmelerin önünü kesebilir.

Anakart Neden Bu Kadar Önemli?

Anakart, bilgisayarının temel birimleri olan işlemci, bellek, genişleme yuvaları (PCIe slotları), depolama bağlantıları (SATA, M.2) ve giriş/çıkış portları (USB, Ethernet, Ses) gibi bileşenlerin üzerinde bulunduğu ana platformdur. Her bir bileşenin anakart üzerindeki belirli yuvalara takılması gerekir. Örneğin, işlemci, soketi adı verilen özel bir yuvaya oturur. RAM modülleri ise DIMM yuvalarına takılır. Ekran kartı gibi güçlü bileşenler ise genellikle PCI Express (PCIe) adı verilen yüksek hızlı yuvaları kullanır. Anakartın üzerindeki yonga seti (chipset), bu bileşenler arasındaki veri alışverişini yöneten ana kontrol birimidir. Yonga setinin performansı, anakartın genel performansını ve desteklediği teknolojileri doğrudan etkiler.

Örneğin, bir Intel Core i9-13900K işlemciyi kullanmak istiyorsan, bu işlemciyi destekleyen bir anakart seçmelisin. Bu, genellikle Intel'in Z790 veya B760 gibi yonga setlerine sahip anakartlar anlamına gelir. Eğer Z790 bir anakart seçersen, bu genellikle daha fazla PCIe şeridi, daha fazla bağlantı noktası ve daha iyi hız aşırtma (overclocking) potansiyeli sunar. B760 ise daha uygun fiyatlı bir alternatif olabilir ancak bazı gelişmiş özelliklerden yoksun olabilir.

Anakartların Üzerindeki Slotlar ve Bağlantılar: Ne İşe Yararlar?

Anakartların üzerinde sayısız slot ve bağlantı noktası bulunur. Bunların ne işe yaradığını anlamak, bilgisayarını kurarken veya yükseltirken sana çok yardımcı olacaktır.

  • CPU Soketi: İşlemcinin takıldığı yerdir. Farklı işlemci üreticileri (Intel, AMD) ve nesilleri için farklı soket tipleri bulunur (örneğin, Intel için LGA 1700, AMD için AM5). Anakartının CPU soketinin, almak istediğin işlemciyle uyumlu olduğundan emin olmalısın.
  • RAM Yuvaları (DIMM Slots): Bilgisayarının geçici depolama alanı olan RAM modüllerinin takıldığı yerlerdir. Genellikle 2 veya 4 adet bulunur. Anakartının hangi RAM türünü (DDR4, DDR5) ve hangi hızları desteklediğini öğrenmek önemlidir. Örneğin, DDR5 RAM kullanacaksan, anakartının da DDR5 destekli olması gerekir.
  • PCI Express (PCIe) Yuvaları: Ekran kartı, ses kartı, ağ kartı gibi ek kartların takıldığı yüksek hızlı bağlantı noktalarıdır. PCIe 4.0 veya PCIe 5.0 gibi farklı versiyonları bulunur. Daha yeni versiyonlar, daha yüksek veri transfer hızları sunar. Örneğin, yüksek performanslı bir ekran kartı için PCIe 5.0 desteği önemli olabilir.
  • Depolama Bağlantıları:
    • SATA: Geleneksel sabit diskler (HDD) ve bazı SSD'ler için kullanılan bağlantı türüdür.
    • M.2: Daha yeni nesil ve çok daha hızlı SSD'lerin (NVMe SSD'ler) takıldığı küçük yuvalardır. Bu yuvalar, verilerin çok daha hızlı okunup yazılmasını sağlar, bu da işletim sisteminin ve uygulamaların açılma sürelerini ciddi şekilde kısaltır. Bir M.2 yuvasının hangi SSD türünü (SATA veya NVMe) desteklediğini ve PCIe hızını (PCIe 3.0, 4.0, 5.0) kontrol etmelisin.
  • Giriş/Çıkış (I/O) Paneli: Bilgisayarının arkasında bulunan ve monitör, klavye, fare, kulaklık, USB bellek gibi çevre birimlerini bağladığın portların toplandığı kısımdır. USB 2.0, USB 3.0, USB-C, HDMI, DisplayPort, Ethernet gibi portları içerir.

Anakart Seçimi Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Deneyimlerime göre, anakart seçerken sadece estetiğe veya marka değerine odaklanmamak gerekiyor.

  • İşlemci Uyumluluğu: Alacağın işlemcinin soket tipi ve yonga seti ile anakartının uyumlu olduğundan emin ol. Örneğin, AMD Ryzen 5 7600X için AM5 soketli bir anakart (örneğin B650 veya X670) seçmelisin.
  • RAM Desteği: Anakartının desteklediği RAM türü (DDR4/DDR5) ve maksimum bellek kapasitesi ile hızlarını kontrol et. Eğer 64 GB RAM kullanmak istiyorsan, anakartının bu kapasiteyi desteklediğinden emin olmalısın.
  • Genişleme Yuvaları: İhtiyaç duyacağın PCIe yuvası sayısını ve türünü göz önünde bulundur. Birden fazla genişletme kartı kullanacaksan (örneğin, Wi-Fi kartı, ek USB kartı), yeterli sayıda yuvaya sahip bir anakart seçmelisin.
  • Depolama Seçenekleri: Kaç adet SSD veya HDD bağlayacağını düşün. Eğer NVMe SSD kullanmayı planlıyorsan, yeterli sayıda ve hızlı M.2 yuvası olan bir anakart tercih et.
  • Geleceğe Yönelik Özellikler: Eğer bilgisayarını ileride yükseltmeyi düşünüyorsan, en son teknolojiye sahip bir anakart seçmek (örneğin, PCIe 5.0 desteği, Wi-Fi 6E) ileride daha kolay ve performanslı yükseltmeler yapmanı sağlar.
  • Form Faktörü: Anakartlar farklı boyutlarda gelir (ATX, Micro-ATX, Mini-ITX). Seçtiğin anakartın, kullanacağın bilgisayar kasasıyla uyumlu olduğundan emin ol. Mini-ITX kasalar için çok daha küçük anakartlar gerekir.

Son olarak, anakartın BIOS/UEFI yazılımı da önemlidir. Bu yazılım, bilgisayarının temel ayarlarını yapmanı ve donanımını yönetmeni sağlar. Kullanıcı dostu ve düzenli güncellemeler alan bir BIOS/UEFI, deneyimini çok daha iyi hale getirecektir.