Azeriler iranlı mı?

Azeriler ve İran İlişkisi: Bilinmesi Gerekenler

Azeriler İranlı mı? Bu soruya net bir cevap vermek için öncelikle "Azeri" ve "İranlı" terimlerinin ne anlama geldiğini iyi anlamak lazım. Deneyimlerime göre, bu iki kavram çoğu zaman karıştırılıyor ve bu karışıklık da yanlış anlaşılmalara yol açıyor.

Azeriler, genel olarak Azerbaycan Türkleri olarak bilinir. Bu, hem İran'ın kuzeybatısında yaşayan ve Azerbaycan Türkçesi konuşan büyük bir topluluğu hem de Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti vatandaşlarını kapsayan bir tanımdır. Yani, Azeri olmak, bir etnik kimlik ve dil ile doğrudan ilgili.

Peki, İranlı olmak ne demek? İran, çok dilli ve çok etnikli bir ülke. Resmi dili Farsça olsa da, ülkede Farslar'dan başka Arap, Kürt, Beluci, Türkmen ve evet, Azeriler gibi pek çok farklı etnik grup yaşıyor. Bu bağlamda, İran vatandaşı olan herkes teknik olarak İranlıdır. Ancak bu, onları etnik olarak Fars yapmaz.

Yani, İran'da yaşayan Azeriler, hem Azeri etnik kimliğine sahiptir hem de İran vatandaşıdır. Bu durum, bir kişiyi hem Türk hem de Alman vatandaşı olabilmesine benzer. İki kimlik bir arada var olabilir.

Tarihsel Bağlar ve Ortak Kültürel Miras

Azeriler ve İran arasındaki ilişki, tarihsel derinliği olan karmaşık bir konu. Azerbaycan bölgesi, tarih boyunca Pers İmparatorlukları, Arap Halifelikleri, Selçuklular, İlhanlılar, Timur İmparatorluğu ve Safeviler gibi pek çok devletin egemenliği altında kalmış. Bu uzun etkileşim, kültürel alışverişi kaçınılmaz kılmış.

Safevi Devleti'nin kuruluşu, bu ilişkinin en önemli dönüm noktalarından biri. Safeviler, köken olarak Azerbaycan kökenli Türkmen kabilelerine dayanır ve devletin resmi dili de Azerbaycan Türkçesi idi. Bu dönemde, hem İran coğrafyasında hem de Güney Azerbaycan'da Şiilik hızla yayıldı. Bu ortak dini ve siyasi miras, günümüzde bile hem Azerbaycan Cumhuriyeti hem de Güney Azerbaycanlılar arasında güçlü bağlar oluşturuyor.

Örneğin, İran'ın en büyük ikinci şehri olan Tebriz, tarihsel olarak Azerilerin kültürel merkezi olarak kabul edilir. Tebriz'in mimarisi, mutfağı ve gelenekleri, yüzyıllardır süregelen ortak kültürel mirasın canlı kanıtıdır.

Dil ve Kimlik: Farklılıklar Nerede Başlıyor?

Dil, kimliğin en belirgin unsurlarından biridir. Azeriler'in konuştuğu Azerbaycan Türkçesi, Türk Dil ailesine mensuptur. Bu dil, Türkiye Türkçesi ile oldukça yakın olsa da, kendine özgü lehçe ve kelime hazinesine sahiptir. Bir Azerbaycan Türkçesi konuşan ile Farsça konuşan biri arasında iletişim kurmak için genellikle iki dilin de bilinmesi gerekir.

İran'da yaşayan Azeriler, günlük hayatta ve aile içinde Azerbaycan Türkçesini kullanırlar. Ancak eğitim, bürokrasi ve ulusal medyada Farsça da yaygın olarak kullanılır. Bu durum, bazı kişilerde çift dillilik ve iki kültüre sahip olma durumunu ortaya çıkarır.

Deneyimlerime göre, genç nesiller arasında dil kullanımı konusunda değişimler gözlemlenebilir. Küreselleşme ve dijitalleşme ile birlikte, hem Azerbaycan Türkçesi hem de Farsça üzerindeki etki artabiliyor. Bu nedenle, dilin korunması ve yaşatılması, kültürel kimliğin devamı açısından önem taşıyor.

Peki, Sen Ne Yapmalısın?

Eğer Azeriler ve İran ilişkisi hakkında daha fazla bilgi edinmek istersen, şunları yapabilirsin:

• Tarihi Kaynakları İncele: Özellikle Safeviler dönemi ve öncesi hakkında yazılmış akademik makaleler veya kitaplar sana ışık tutacaktır.
• Belgesel ve Kültürel Programları İzle: Azerbaycan ve İran kültürü üzerine yapılmış belgeseller, bu coğrafyaların zenginliğini ve karmaşıklığını anlamana yardımcı olur.
• Dil Öğrenmeye Çalış: Eğer imkanın varsa, Azerbaycan Türkçesi veya Farsça öğrenmek, bu kültürleri daha yakından tanımak için harika bir yol olabilir.
• İnsanlarla Konuş: Azerbaycan veya İran kökenli insanlarla sohbet etmek, kendi deneyimlerini ve bakış açılarını paylaşmalarını dinlemek, en samimi ve etkili öğrenme yöntemlerinden biridir.

Unutma, insanlar hakkında konuşurken genellemelerden kaçınmak ve her bireyin kendi kimliğini yaşama hakkına saygı duymak esastır. Azeriler, hem kendi derin kültürel köklerine sahip, hem de yaşadıkları coğrafyanın tarihi ve siyasi gerçekliklerini şekillendiren önemli bir topluluktur.