Sünni mezhebi hangi mezheptir?

Sünni Mezhebi Nedir?

Sünni mezhebi, İslam'ın en büyük ve en yaygın kollarından biri. Aslında bu başlık altında tek bir "mezhep"ten bahsetmek yerine, farklı hukuki ekollerin ve akidelerin bir araya geldiği bir şemsiye terimden söz etmek daha doğru. Eğer İslam'a yeni başlıyorsan veya mezhepler arasındaki farkları merak ediyorsan, Sünniliğin ne olduğunu anlamak önemli bir adım. Deneyimlerime göre, bu konuyu somutlaştırmak, kafandaki soru işaretlerini gidermeye yardımcı olacaktır.

Temel Ayrım: Sünnet ve Cemaat

Sünniliğin temelinde, Hz. Muhammed'in (s.a.v.) sünneti ve onun sahabeyle (ashabıyla) birlikte oluşturduğu cemaat anlayışı yatıyor. "Sünni" ismi de buradan geliyor zaten. Bu, Sünni Müslümanların, dini konularda hüküm çıkarırken Kur'an'dan sonra en önemli kaynağın Peygamber Efendimizin uygulamaları, sözleri ve onayları (sünnet) olduğunu kabul ettiği anlamına geliyor. Ayrıca, İslam'ın erken dönemindeki toplumsal uzlaşmayı ve çoğunluğun görüşünü de önemsiyorlar. Bu, "cemaat" yani topluluk vurgusuyla da pekişiyor.

Hukuki Ekoller: Dört Ana Yol

Sünni İslam içinde dini hükümleri anlama ve uygulama biçimleri konusunda farklı hukuki ekoller (mezhepler) oluşmuştur. Bunlar birbirine düşman değil, farklı metotlarla aynı kaynağa (Kur'an ve Sünnet) ulaşmaya çalışan kardeş okullardır. Bu ekollerin başlıcaları şunlardır:

• Hanefi Mezhebi: En yaygın olanıdır ve özellikle Türkiye, Hindistan alt kıtası, Balkanlar ve Orta Asya'da takipçisi çoktur. Kurucusu İmam-ı Azam Ebu Hanife'dir. Zorunlu hallerde kıyasa (benzetme yoluyla akıl yürütme) ve örfe (toplumun yerleşik adetleri) de yer verir.
• Maliki Mezhebi: Kuzey Afrika, Batı Afrika ve bazı Körfez ülkelerinde yaygındır. İmam Malik bin Enes tarafından kurulmuştur. Medine ehlinin uygulamalarına ve Muvatta isimli hadis kitabına büyük önem verir.
• Şafii Mezhebi: Mısır, Doğu Afrika, Güneydoğu Asya (Endonezya, Malezya) ve bazı Ortadoğu ülkelerinde yaygındır. İmam Şafii tarafından temellendirilmiştir. Hadisleri delil olarak kullanmada titizdir ve "usûl-i fıkıh" ilminin temellerini atmıştır.
• Hanbeli Mezhebi: Suudi Arabistan ve bazı Körfez ülkelerinde daha belirgindir. İmam Ahmed bin Hanbel tarafından kurulmuştur. Hadisleri delil olarak kullanmada en katı ekol olarak bilinir ve kıyas gibi yöntemlere daha kapalıdır.

Bu mezheplerin imamları, kendi dönemlerinde en bilgili ve güvenilir kişilerdi. Aralarındaki farklılıklar, aslında dini metinleri anlama ve yorumlama yöntemlerinden kaynaklanır. Bir namazın nasıl kılınacağından, bir alışverişin geçerliliğine kadar birçok konuda görüş ayrılıkları olabilir ama bu, temel itikadi konularda farklı oldukları anlamına gelmez.

Akide (İnanç) Konuları: Temel Ortaklık

Hukuki konularda farklılıklar olsa da, Sünni Müslümanların akide (inanç) konularında büyük ölçüde ortak bir zemini vardır. Altı temel iman esası: Allah'a iman, Meleklerine iman, Kitaplarına iman, Peygamberlerine iman, Ahiret gününe iman ve Kadere iman, tüm Sünni ekoller için geçerlidir. Bu konularda farklılıklar genellikle itikadi mezhepler dediğimiz "Mâtürîdîlik" ve "eş'arîlik" gibi akımlarla açıklanır. Bu iki akım da Sünniliğin içinde yer alır ve Allah'ın sıfatları gibi daha derinlemesine dini meselelerde farklı yaklaşımlar sunarlar.

Sünniliğin Yaygınlığı ve Günümüzdeki Yeri

Dünya Müslümanlarının büyük çoğunluğu (%85-90 civarı), Sünni mezheplerine mensuptur. Bu da Sünniliğin küresel İslam dünyasındaki hakim konumunu gösteriyor. Bu yaygınlık, zaman içinde farklı coğrafyalara ve kültürlere uyum sağlamasıyla da ilgili. Eğer bir Müslüman'la karşılaşıyorsan ve kendisinin hangi mezhepten olduğunu bilmiyorsan, büyük ihtimalle Sünnidir.

Pratik Tavsiyeler: Nasıl Yaklaşmalı?

• Merakını Canlı Tut: Sünni İslam içinde farklı hukuki yorumlar olduğunu bilmek, dini öğrenme sürecini zenginleştirir. Kendi mezhebini öğrenmekle birlikte, diğer mezheplerin görüşlerini de anlamaya çalış. Bu, hoşgörüyü ve anlayışı artırır.
• Kaynaklara Odaklan: Hangi mezhepten olursan ol, temel kaynak olan Kur'an-ı Kerim'i ve sahih hadisleri okumaya ve anlamaya gayret et. Bilgi kirliliğinden uzak durmak için güvenilir alimlerin eserlerine başvur.
• Tebliğde Yumuşak Huylu Ol: Eğer başkalarına dini anlatırken, farklı mezhepten olduklarını fark edersen, saygılı ve anlayışlı ol. Kimseyi kendi mezhebini benimsemeye zorlamak doğru değildir. Herkesin kendi tercihleri vardır.

Özetle, Sünni mezhebi, İslam'ın temel kaynaklarına dayanan ve geniş bir coğrafyada farklı hukuki yorumlarla yaşayan büyük bir Müslüman kitlesini ifade eder. Temelde Hz. Muhammed'in sünnetine ve Ashabın cemaatine bağlıdır.