Uşi Antlaşması kimlerle ve ne zaman imzalandı?
Uşi Antlaşması Kimlerle ve Ne Zaman İmzalandı?
Uşi Antlaşması, biraz karmaşık ama Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda önemli bir yere sahip. Kısaca söylemek gerekirse, 18 Ekim 1912'de imzalandı. Peki, kimlerle ve neden böyle bir antlaşma yapıldı? Gelin, biraz detayına inelim.
Antlaşmanın tarafları, Osmanlı Devleti ve İtalya Krallığı. Bu anlaşma, Trablusgarp Savaşı'nı sonlandıran resmi belge. Trablusgarp, yani bugünkü Libya, o dönemde Osmanlı'nın Kuzey Afrika'daki son topraklarından biriydi.
Trablusgarp Savaşı'nın Nedeni ve Seyri
İtalya'nın bu topraklara göz dikmesinin altında yatan temel nedenler vardı. Deneyimlerime göre, büyük devletlerin sömürgecilik yarışı her zaman etkili olmuştur. İtalya da geç sanayileşen bir ülke olarak, diğer Avrupa devletlerinin gerisinde kaldığı sömürge yarışında kendine bir pay çıkarmak istiyordu. Libya'nın stratejik konumu ve henüz büyük güçler tarafından tam olarak paylaşılmamış olması, İtalya için cazip bir hedef haline geldi.
Savaş, aslında 29 Eylül 1911'de İtalya'nın Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etmesiyle başladı. Ancak Osmanlı Devleti, Balkanlar'daki durumu nedeniyle Trablusgarp'a yeterli destek gönderemedi. Hatta, yerel halkın direnişi ve Enver Paşa gibi genç subayların fedakarlıkları olmasa, savaşın seyri çok daha farklı olabilirdi.
Bu noktada şunu belirtmek gerekir ki, Osmanlı Devleti, Balkan Savaşları'nın yaklaşmasıyla birlikte daha fazla cephede savaşma yükünü kaldıramayacağını anladı. Bu durum, İtalya ile bir anlaşmaya varılmasını zorunlu kıldı.
Uşi Antlaşması'nın Maddeleri ve Sonuçları
Uşi Antlaşması'nın en kritik maddelerinden biri, Osmanlı Devleti'nin Trablusgarp ve Bingazi üzerindeki tüm haklarından vazgeçmesiydi. Bu, Osmanlı İmparatorluğu için Kuzey Afrika'daki son izlerin de silinmesi anlamına geliyordu.
Bunun karşılığında İtalya ne taahhüt etti diye soracak olursan, İtalya Oniki Ada (Rodos ve çevresindeki adalar)'yı geçici olarak işgal altında tutmayı kabul etti. Ancak burada enteresan bir nokta var: İtalya, bu adaları ancak Osmanlı Devleti Trablusgarp'tan çekilince geri verecekti. Ne yazık ki, Birinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle birlikte bu geri verme durumu hiç gerçekleşmedi.
Antlaşmanın başka bir önemli maddesi de, Osmanlı Devleti'nin Trablusgarp ve Bingazi'deki Müslüman halkın dini liderliğini Şeyhülislam'a bağlamasıydı. Bu, Osmanlı Devleti'nin bölgedeki manevi etkisini sürdürme çabası olarak görülebilir.
Deneyimlerime göre, bu antlaşmanın en büyük sonucu, Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğünü kaybetmesi ve Balkan Savaşları öncesinde daha da zayıflamasıydı. İtalyanlar ise Trablusgarp ve Bingazi'yi alarak yeni bir sömürge elde etmiş oldular.
Pratik Bir Tavsiye
Bu tür tarihi olayları öğrenirken, sadece kuru bilgileri ezberlemek yerine, neden-sonuç ilişkilerini kurmaya çalışmak çok daha öğretici oluyor. Kendine şu soruyu sorabilirsin: "Eğer Osmanlı Devleti Balkan Savaşları'ndan önce bu antlaşmayı yapmak zorunda kalmasaydı, ne olurdu?" Bu tür düşünsel egzersizler, konuyu daha iyi anlamanı sağlar.